У Беларусі хутка можа з'явіцца яшчэ адзін Сафійскі сабор

28 июля 2013
З такой прапановай выступілі віцебскія святары. Калі рашэнне будзе прынята, то ўзвядуць яго на беразе Заходняй Дзвіны паводле праектаў 11-га стагоддзя.

Ну, а пакуль гэта толькі планы. Аляксандр Свірскі адправіўся ў сцены першага праваслаўнага храма Беларусі і паспрабаваў уявіць тое, што за шматлікія стагоддзі пабачылі зводы Сафійскага сабора.

Новы храм з'явіцца на беразе Заходняй Дзвіны. Сімвалічная закладка першага каменя ў падмурак адбудзецца ў рамках святкавання 1025-годдзя Хрышчэння Русі. Пры складанні праекта за аснову быў узяты Сафійскі сабор у Полацку, але не сучасны, а ўзору 11 стагоддзя.

Юлія Уласава, загадчыца экскурсійнага аддзела Музея гісторыі архітэктуры Сафійскага сабора Нацыянальнага полацкага гісторыка-культурнага музея-запаведніка: Ніхто не ведае, як выглядаў раней Сафійскі сабор. Гэта адна з версій, як выглядаў сабор, калі яго толькі пабудавалі. Пабудова была крыжова-купальная, полацкую Сафію вянчалі 7 купалоў. І алтарная частка размяшчалася з усходу, як гэта было прынята паводле ўсіх канонаў праваслаўнай царквы.

У той час сабораў святой Сафіі ў свеце налічвалася ўсяго 4. Пабудаваны як наймацнейшы будынак з таўшчынёй сценаў у 1,5 метра, храм адначасова з'яўляўся і крэпасцю. Тут прымалі паслоў, аб'яўлялі вайну і мір, захоўвалі дзяржаўную казну і рэлігійныя святыні. Паводле адной з легенд, заснавальнік храма Усяслаў Чарадзей, быўшы ў палоне ў Кіеве, чуў званіцы роднага храма.

Гэта сёння мы прывыклі бачыць цэрквы і храмы абсалютна белымі. Але Сафійскі сабор пасля завяршэння будаўніцтва некалькі стагоддзяў прастаяў без тынку. І гэта было яго плюсам. У сонечнае надвор'е дзякуючы наяўнасці ў складзе дробнакрышанай цэглы сцены храма літаральна ззялі. Такое відовішча ўразіла Івана Грознага падчас яго візіту ў Полацк.

А вось навукоўцаў дзівілі знаходкі падчас раскопак. Да прыкладу, вось на гэтым унікальным камені будаўнікі 11 стагоддзя пакінулі свае аўтографы. Таксама на старажытнай цэгле знаходзілі лічбы. У даследчыкаў з'явілася версія, што ўжо ў той час з іх дапамогай вёўся ўлік будматэрыялаў. А вось пяціканцовыя зоркі распавялі гісторыкам аб талерантнасці нашых продкаў.

Ва ўсім свеце Сафійскі сабор вядомы не толькі архітэктурай, але і акустыкай.
Арганная музыка гучыць у Полацку кожныя выхадныя. У Сафійскім саборы ўжо выступалі самыя знакамітыя арганісты-віртуозы свету, прычым не па адным разе.
Але падняцца да аргана можна толькі па адной, вельмі стромкай лесвіцы. І для некаторых гэта было сапраўдным выпрабаваннем.

У першародным выглядзе Сафійскі сабор прастаяў 6 стагоддзяў. У 1705 годзе Пётр Першы ператварыў храм у склад боепрыпасаў, які ўзарваўся праз 5 гадоў. Але месцамі ў храме ўсё ж захавалася фрэска 11 стагоддзя. Аднак пераважае, вядома ж, жывапіс перыяду рэканструкцыі. Да прыкладу, вось гэтая копія Таямнічай вячэры Леанарда Да Вінчы. На другім плане карціны намаляваны лішні чалавек.

Сёння Сафійскі сабор у Полацку - гэта музей. Але па царкоўных святах у ім рэгулярна здзяйсняюцца праваслаўныя набажэнствы. Як гавораць палачане, Сафійскі сабор - гэта душа горада і жывая гісторыя Беларусі.