Аб адраджэнні чарнобыльскіх тэрыторый

Наўрад ці  хтосьці паспрачаецца, што за апошнія паўтара-два дзясяткі гадоў амаль гіганцкі крок у развіцці зрабілі і тэрыторыі, на якіх пасля аварыі на Чарнобыльскай  АЭС прапаноўвалася паставіць крыж, - гэта зона адчужэння. Дзякуючы навуцы наша краіна навучылася і зрабіла значныя крокі на шляху да адраджэння гэтых тэрыторый.

Размова не толькі пра вяртанне ў абарот сельгасзямель, але і пра развіццё турызму. Ужо год, як замежныя падарожнікі ездзяць з турамі афіцыйна. Цікавасць толькі расце. Ацаніць перспектывы можна на прыкладзе Украіны. Яе зону адчужэння турысты наведваюць больш за 10 гадоў. Статыстыка мінулага года - 60 000 чалавек. 

На пацярпелых тэрыторыях можна вырошчваць  і экалагічна чыстую прадукцыю, якую купляюць і ў краінах Еўрасаюза самыя патрабавальныя кліенты. Напрыклад, 80 % сыроў сыходзіць менавіта туды. Не спяць інвестары. Літаральна днямі падпісаны дагавор  аб будаўніцтве порта ў Брагінскім раёне з перспектыўным выхадам да Чорнага мора. 

Для рэгіёна гэта сапраўдны прарыў. Толькі на пачатковым этапе будзе створана каля тысячы рабочых месцаў. Інвестыцыі складуць каля 65 мільёнаў долараў. Аб тым,  як, нягледзячы на цяжкасці, можна  паўстаць з попелу  - Ксенія Лебедзева.

Палескі радыяцыйна-экалагічны запаведнік з'явіўся ўслед за чарнобыльскай катастрофай - гэта зона адчужэння з беларускага боку.

Тэрыторыя -  217 000 гектараў, для параўнання ўкраінская - 194 000. Запаведная зона займае частку Брагінскага, Хойніцкага і Нараўлянскага раёнаў Гомельшчыны. І яны паступова ажываюць. Павольна і асцярожна  працэс ідзе. Напрыклад, з 270 000 гектараў зямлі  з 1993 года ў абарот увялі толькі 7 %. Працэс пад строгім кантролем урада. Перш чым зямлю засеюць, яна праходзіць дбайную радыялагічную і аграхімічную экспертызу. У той жа час знаходзяцца і іншыя кірункі для развіцця. У Палескім запаведніку каля 70 000 гектараў займаюць эксперыментальныя гаспадаркі, якія даюць  свой эканамічны эфект.

Гэтая конеферма пачала  сваю гісторыю ў 1996. Закупілі 40 коней - зараз іх у 10 разоў больш. Праз 20 гадоў атрымалі статус племянной фермы. Гадуюць рускага цяжкавоза. Попыт ёсць. Летась прадалі 50 галоў, сёлета планку павысілі. У асноўным бяруць для развіцця розных кірункаў аграэкатурызму ў межах рэспублікі. Цана на такога скакуна пачынаецца ад тысячы долараў.

Каб намацаць дакладны шлях у развіцці пчалярства, у адчужанай тэрыторыі  вывучалі працэс чвэрць стагоддзя.

Стартавала ўсё з 5 сем'яў і эксперыментальнай гаспадаркі. Пчол вазілі па тэрыторыі, аж да глыбокай зоны, мёд замяралі, даследавалі, рабілі высновы.

Зараз пчальнік Палескага радыяцыйна-экалагічнага  запаведніка налічвае 300 пчаліных сем'яў. За гэты сезон яны ўжо прынеслі больш за 5 тон мёду. Аднак яшчэ 2 гады  таму лічбы былі значна больш сціплымі. У 2017  запаведнік наведаў Прэзідэнт. Па яго даручэнні колькасць сем'яў павялічылі ў 3 разы.

А гэта падарунак ад Кіраўніка дзяржавы. Ён стаў першым актыўным крокам у развіцці пчалярства на тэрыторыі запаведніка. Зараз у прэзідэнцкай пчалінай хатцы жыве сям'я і носіць мёд.

Спецыфіка працы пчол такая:   па нектар і пылок лётаюць у радыусе 2-3 кіламетраў. Таму адгэтуль адлегласць замерылі, праверылі і вывучылі. Чыста. Засеялі меданоснымі травамі.

 33 гады без умяшання чалавека далі аб сабе ведаць. На тэрыторыі запаведніка самая вялікая ў свеце папуляцыя балотных чарапах -  70 000 асобін. Мноства дзікіх жывёлін, уключаных не толькі ў Чырвоную кнігу Беларусі. 59 млекакормячых, з іх 11 - пад асаблівай аховай. Замежнікі едуць па адзіночцы і групамі, каб зірнуць на раней цалкам закрытае  месца для звычайных турыстаў.  Для шматлікіх гэта як у космас злётаць.

Калісьці Брагінскі раён быў у перадавіках. Мясцовыя калгасы забяспечвалі бульбай увесь Савецкі Саюз, а тысячныя пагалоўі племянной жывёлы паказчыкамі надоеў  маглі б моцна здзівіць сучасных фермераў. Напрыклад, за летні  дзень калгас "Чырвонае" прадаваў 10 тон малака, Брагінскі  яшчэ больш. Быў і маслазавод, і крухмальны, каўбасныя цэхі,  але ў адзін момант усё прыйшлося ліквідаваць. Да сённяшняга дня перапрацоўкі ў раёне няма.
 
Пётр Канстанцінавіч,   намстаршыні Брагінскага райвыканкама, гаворыць, што нягледзячы ні на што,  выйсце ёсць. На экспарт пастаўляюць піламатэрыялы і дранку - Кітай купляе на два мільёны  долараў, а дрэваперапрацоўчыя прадпрыемствы займаюць крыху больш за 9 % у фарміраванні раённага бюджэту і 60 % - уклад  малога і сярэдняга прадпрымальніцтва. У Гомельскай вобласці раён займае другі год запар пазіцыю лепшага рэгіёна для развіцця бізнесу. А яшчэ тут пабудуюць порт. Інвестдагавор на 64 мільёны долараў з турэцкім бізнесменам падпісалі ў верасні - пабудуюць да 2025 года.

Пад будаўніцтва порта, інфраструктуры, у тым ліку міжнароднага лагістычнага цэнтра, вылучана каля 360 гектараў зямлі паблізу вёсак Ніжнія і Верхнія Жары. Для Брагінскага раёна і прымежжа Украіны, пацярпелага ад наступстваў чарнобыльскай катастрофы, гэта новы паварот у развіцці рэгіёна. Пад бокам Чорнае мора, а Днепр можа стаць кароткай і хуткай дарогай да паўночных партоў, а таксама да нашага рынку і вялікага рынку ЕАЭС.

Брагінскі раён - скарбніца для развіцця альтэрнатыўнай энергетыкі. 

Яшчэ Брагінскі раён - скарбніца для развіцця альтэрнатыўнай энергетыкі. У Ніжніх Жарах,  там жа, дзе будзе пабудаваны порт, самы паўднёвы пункт  Беларусі і самы доўгі сонечны дзень. Напрыклад, у тым жа Гомелі цямнее на 23 хвіліны раней. І тут, дарэчы, знаходзіцца самая буйная сонечная станцыя ў Беларусі, якая прыносіць добры прыбытак. Чакаюць яшчэ інвестара.  У распрацоўцы праект на 60 мільёнаў долараў - вылучаюць 120 гектараў зямлі пад сонечную энергію.

І зноў Хойніцкі раён. Палескі радыяцыйна-экалагічны запаведнік. Замежнікі сюды едуць па эксклюзіўнае і экстрэмальнае падарожжа. Памерацца адно з адным  паказчыкамі на дазіметры, пахваліцца рэдкімі кадрамі з зоны ў сацсетках. 

У Палескі радыяцыйна-экалагічны запаведнік замежнікі едуць па эксклюзіўнае і экстрэмальнае падарожжа. 

Ля старога рэчышча Прыпяці - могілкі караблёў, да якіх нават набліжацца не варта, не тое што паднімацца на борт. Пры гэтым шматлікіх турыстаў вялікія дозы радыяцыі не спыняюць.  У пагоні за падабайкамі яны залазяць на палубу карабля, каб зрабіць арыгінальнае сэлфі тут, у зоне адчужэння.

Пра такі турызм Пётр Філон ведае ўсё. Доўгі час вадзіў групы ва ўкраінскую зону адчужэння. Пасля легалізавання такіх паходаў у нас  сабраў людзей і першым адправіўся ў Хойніцкі і Брагінскі раёны - тэрыторыю Палескага радыяцыйна- экалагічнага запаведніка,  дзе ў некаторых месцах гадоў 30 не ступала нага чалавека, не лічачы спецыялістаў, якія папярэдне вывучылі і вымералі маршрут. 

Каб даведацца  аб уражаннях і цікавасці да беларускай зоны адчужэння, мы загадзя дамовіліся з групай польскіх турыстаў. Толькі вось там, на тэрыторыі,  гэта зрабіць не атрымалася: мабільная сувязь практычна не ловіць. Размінуліся. Але журналісцкі поспех - усе дарогі з зоны адчужэння вядуць у Хойнікі. Тут найбліжэйшая гасцініца, кафэ і буйны гандлёвы аб'ект.


Распрацаваныя і водныя маршруты, ёсць перспектыва спартыўнай рыбалкі.

Чамаданы ўжо збіраюць чэшскія турысты - укамплектаваная група. Пётр са снежня 2018 года прывёз 25 груп. У асноўным з Еўрасаюза і далёкага замежжа. Геаграфія - 13 краін. Першымі звярнуліся чэхі.  Цікавімся, што змянілася амаль за год у невялікім мястэчку на поўдні краіны пасля прыезду турыстаў?

Цікавасць высокая. Турызм як магчымасць развіцця інфраструктуры Хоцімска, сферы паслуг і стварэння рабочых месцаў - галоўнае своечасова падхапіць хвалю, бо, мяркуючы  па ўсім,  кірунак будзе развівацца сямімільнымі крокамі. Хоць бы паглядзець на ўкраінскую статыстыку. Па выніках мінулага года, паводле звестак Міністэрства экалогіі і прыродных рэсурсаў Украіны, зону адчужэння наведалі больш  за 60 000 чалавек. Паступленні ад турыстычных паслуг склалі 39 мільёнаў грыўняў або амаль паўтара мільёна долараў. Для параўнання - у 2014 годзе тэрыторыю з асаблівым статусам наведалі 8 000  турыстаў, у 2016 - 36 000. Колькасць аператараў, завостраных пад экстрэмальны турызм, з кожным годам таксама расце. Ёсць попыт - ёсць прапанова.  І ўпэўненасць, што некалі забытыя тэрыторыі  паўстануць з попелу.