Працягваючы адукацыйную тэму, пытанне з курса гісторыі - хто вынайшаў радыё? Наогул у свеце дагэтуль спрачаюцца, хто ж быў першым - расійскі навуковец Папоў або італьянец Марконі? Але сыходзяцца ў тым, што кожны даследчык зрабіў свой ўнёсак, а ідэя відавочна лунала ў паветры.
Дарэчы, за тытул вынаходніка радыё сапернічаюць яшчэ некалькі навукоўцаў, у тым ліку серб Нікола Тэсла і беларус - фізік, прыродазнаўца Якуб Наркевіч-Ёдка. У савецкія гады імя нашага земляка было забыта. Але ў 19 стагоддзі яно грымела на ўвесь свет. Французскія газеты называлі беларуса няйнакш як "электрычным чалавекам". Менавіта ён вынайшаў электраграфію. Меў зносіны з Рэнтгенам і Пастэрам, сябраваў з астраномам Фламарыёнам. А ў спісе спонсараў першага ў Расіі рускамоўнага метэаралагічнага часопіса імя Наркевіча-Ёдкі стаіць адразу пасля Мендзялеева. У сваім маёнтку ён праславіўся містыкам. У акрузе пра ўрача хадзілі неверагодныя чуткі. Слугі называлі пана ведзьмаком.
Імя Наркевіча-Ёдкі зноў загучала толькі ў апошнія дзесяцігоддзі, калі нашы навукоўцы па крупінках заняліся аднаўленнем яго навуковай спадчыны. Стварылі бібліяграфічны даведнік усіх яго прац па гадах. Так што сёння прыярытэт нашага генія даказаны ў шматлікіх галінах навукі. Зараз гісторыкі ва ўсім свеце шукаюць нашчадкаў вынаходніка. Ужо знайшлі каля 200 чалавек. Некалькі дзясяткаў Наркевічаў-Ёдкаў з розных краін гэтымі днямі наведалі радзіму свайго знакамітага продка. Усе разам яны адзначылі 170-годдзе навукоўца. А яшчэ ў Беларусі стварылі дабрачынны фонд імя Наркевіча-Ёдкі. Ён займаецца аднаўленнем радавой сядзібы, дзе плануюць адкрыць музей. Аб прафесары электраграфіі і магнетызму - Алена Борматава.
Уздзенскі раён Мінскай вобласці. Маёнтак Наднёман. Уладальнікі - старажытны беларускі род Наркевічаў-Ёдка. Адзін з прадстаўнікоў шляхецкай дынастыі - Якуб (так ахрысцілі яго ў касцёле) - тут праводзіў свае эксперыменты з перадачай электрамагнітных хваль на адлегласць. Фактычна ён вынайшаў радыё. Раней чым Папоў і Тэсла.
Уладзімір Самуйлаў, старшыня дабрачыннага фонду імя Якуба Наркевіча-Ёдкі, кандыдат фізіка-матэматычных навук: "Гэты ўнёсак ацэнены і згадваецца нават у бібліятэцы кангрэса Злучаных Штатаў Амерыкі аб яго доследах, якія былі за некалькі гадоў праведзеныя да Папова".
Перадавыя даследаванні таго часу становяцца асновай у дыягностыцы розных захворванняў і сёння. Ні адну сучасную лячэбную ўстанову свету немагчыма ўявіць без адкрыццяў Наркевіча-Ёдкі. Менавіта ён вынайшаў электраграфію.
Свячэнне жывых і нежывых аб'ектаў рознае. Кантрасным яно было ў здаровых і хворых, тых, хто спіць і не спіць, сумных і вясёлых людзей. Адкрыццё, якое сучаснікі Якуба Наркевіча-Ёдкі назвалі феноменам у навуцы і па значнасці прыраўнавалі да адкрыцця рэнтгенаўскіх промняў. Сёння вопыт дыягнаставання стану чалавечага арганізма актыўна прымяняецца ў псіхалогіі. З яго дапамогай вызначаюць сумяшчальнасць людзей. Напрыклад, касманаўтаў і падводнікаў.
У сваім маёнтку Наркевіч-Ёдка адкрыў мноства навуковых лабараторый і станцый, у тым ліку метэаралагічную. Адным з першых стварае прагнозы надвор'я і атмасфернага ціску. Жылы маёнтак, па сутнасці, стаў правобразам сучасных навукова-даследчых цэнтраў і інстытутаў. Акрамя таго, на землях, якія дасталіся навукоўцу ад бацькі, ён арганізоўвае працу санаторыя "Над-Нёман", дзе лячыліся паралізаваныя хворыя і людзі, што пакутуюць ад захворванняў нервовай сістэмы.
Для аздараўлення пацыентаў Наркевіч-Ёдка прымяняў комплекс розных працэдур. Ён лячыў электрычнасцю.
І калі ўжо зусім сенсацыйна, вынаходствы беларускага генія леглі ў аснову і мабільнай сувязі. І гэта праз стагоддзі. Безумоўна, перадача інфармацыі праз мабільны тэлефон куды больш складаная, чым працэсы, апісаныя вучоным. Яна ўключае ў сябе улікі рэлятывісцкіх эфектаў - фізічных з'яў, што назіраюцца пры хуткасцях цел, параўнальных з хуткасцю святла. Зразумела, пра гэта беларускі геній і думаць не мог. Аднак.
Ізабела - унучка Наркевіча-Ёдкі. Дачка апошняга ўладальніка маёнтка Наднёман - Кондрада, які пакінуў радавое гняздо ў 20-х гадах мінулага стагоддзя. Як аказалася, назаўжды. Яна ўпершыню на радзіме продкаў.
Больш за 200 чалавек з прозвішчам Наркевіч-Ёдка сёння пражываюць па ўсім свеце. Пошукі спадчыннікаў навукоўца працягваюць як гісторыкі, так і самі прадстаўнікі роду. Упершыню некалькі дзясяткаў сваякоў розных ліній - у адной зале. Прыехалі ў радавое гняздо на семінар, прысвечаны знакамітаму продку.
Сярод носьбітаў прозвішча ёсць і тыя, хто да канца не ўпэўнены ў сваім сваяцтве з Наркевічам-Ёдкам. Не разабраліся ў перыпетыях радавога дрэва. І не дайшлі да каранёў свайго радаводу.
Задоўга да сваіх навуковых адкрыццяў Наркевіч-Ёдка сур'ёзна займаўся дыяметральна процілеглай сферай дзейнасці. Прычым даволі паспяхова. Ён быў музыкантам. І беларускаму генію прадказвалі славу вялікага піяніста. Наркевіч-Ёдка зрываў авацыі ў лепшых залах Еўропы, а сярод прыхільнікаў яго творчасці былі практычна ўсе каранаваныя асобы Старога Свету.
Навуковец нават чытаў курс па тэорыі музыкі ў Марыінска-Ермалоўскай навучальнай установе ў Маскве. А ў сваім маёнтку Якуб, які, дарэчы, сам сачыняў музыку і дырыжыраваў, ладзіў музычныя святы. У Наднёман з Мінска запрашалі нават духавы аркестр. Сёння сядзіба - гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі. Яе актыўна аднаўляюць. Ужо рэканструявалі ўязныя вароты. Іх, гэтак жа як і ў часы навукоўца, пакрылі драўлянай чарапіцай. На месцы і радавы герб - ліс. Знаходкі, выяўленыя падчас рэстаўрацыйных работ, папоўняць музейныя экспазіцыі.
