Мазня або мастацтва? Як разабраць?
Вось гэтае чорна-белае графіці - партрэт хлопчыка. Яго прызналі адным з лепшых у свеце. Але такіх - адзінкі. А як назваць беспарадак на сценах, які часам сустракаеш па шляху на працу?
На тыдні Байнэт актыўна абмяркоўваў прысуд суду: ці то караць сур'ёзней, ці то няма за што… Дзе сканчаецца вулічнае мастацтва і пачынаецца вандалізм, разбіраўся Юрый Шаўчук.
Графіці на бетонавай агароджы па Альшэўскага і на будынку ў Масюкоўшчыне, банар на чыгуначным мосце і адбіткі вандалізму на білбордзе. Усе гэтыя сумнеўныя дасягненні належаць вось гэтай троіцы: Максім Пякарскі, Вячаслаў Касінераў і Вадзім Жаромскі. Самі сябе яны завуць этнаанархістамі, за чым хаваецца радыкальны нацыяналізм. Напярэдадні чарговай акцыі паміж Жаромскім і Касінеравым адбылася вось такая тэлефонная гутарка.
- А ў цябе выпадкова няма нідзе ў запасе маечкі якой-небудзь, не завалялася, "Я рускі" або што-небудзь падобнага кшталту?
- Не, але можна спытаць. А што такое? Менавіта "Я рускі"?
- Ну, што-небудзь такога... імперскага гэтага.
А вось і вынік тэлефонных перамоў. Майку з надпісам "Я рускі" надзелі на стылізаваную фігуру і падпалілі. Чарговую выхадку знялі на камеру і выклалі ў сацыяльную сетку. Усё, чым займаліся так званыя графіцісты, аказвалася потым у Інтэрнэце. Нібы камусьці падавалі справаздачу аб зробленай рабоце.
Георгій Яўчар, намеснік начальніка ўпраўлення інфармацыі і грамадскіх сувязяў МУС Беларусі: "Задакументаваныя неаднаразовыя выезды аднаго з анархістаў у Літву, дзе ён сустракаўся з неўсталяванай асобай, і аператыўнікі ўпэўненыя, што 5 000 долараў, канфіскаваныя падчас вобыску, - гэта плата за акцыі дэструктыўнага характару на тэрыторыі нашай краіны".
Атрымліваецца вельмі нетрадыцыйны анархізм. Выходзіць, што і не ідэйныя зусім, а гатовыя на ўсё за некалькі сотняў долараў. Так пра іх думаюць у асяроддзі анархістаў.
І яшчэ адзін штрых да вобразу гэтай троіцы. Ён тлумачыць, адкуль яны чэрпаюць сваё натхненне.
Але ўсё ж асноўная, так бы мовіць, творчасць левых нацыяналістаў - гэта графіці. Менавіта за гэты "жывапіс" маладых людзей і затрымалі ў жніўні мінулага года. Абвінавачанні былі прад'яўленыя паводле артыкула "Хуліганства". І вось напярэдадні суд Фрунзенскага раёна сталіцы прызнаў усіх траіх вінаватымі. Маляванне будзе каштаваць яго аўтарам 25 мільёнаў рублёў.
А зараз з дапамогай эксперта паспрабуем разабрацца, дзе сканчаецца графіці як вулічнае мастацтва або арт-правакацыя і пачынаецца вандалізм. Алег Ларычаў займаецца стрыт-артам ужо больш за 4 гады. Хлопец гаворыць, што ні адзін графіціст, які паважае сябе, ніколі не стане маляваць свастыку або іншыя забароненыя сімвалы. На рахунку Алега ўвасабленне самых гучных вулічных праектаў, рэалізаваных менавіта ў нашай краіне. У тым ліку і гіганцкае графіці беларускай дзяўчыны, намаляванае аўстралійскім мастаком Гвіда ван Хелтэнам.
Алег Ларычаў, каардынатар стрыт-арт-праекта: "Галоўная ідэя праекта, у якім удзельнічала 7 мастакоў, была ў тым, што мастак прыязджае ў Беларусь без загадзя падрыхтаванага эскіза і стварае свае работы, арыентуючыся на камунікацыю з мясцовымі жыхарамі. Сваё пераасэнсаванне мясцовага кантэксту".
У выніку праект "Гарадскія міфы" атрымаў высокую ацэнку міжнародных экспертаў. Адна работа нават патрапіла ў агляд "Лепшы стрыт-арт свету 2015 года". Мабыць, менавіта так і павінны выглядаць графіці ў Мінску. Але шматлікія "дзеячы" з гэтым не згодны. Таму ўжо літаральна праз некалькі дзён пасля завяршэння гэтага праекта на ім з'явілася вось такое прывітанне ад тэгераў.
Тэгеры, яны ж бомберы - людзі, якія не маюць абсалютна нічога агульнага з мастацтвам графіці. Асноўная іх задача - заявіць пра сябе з дапамогай надпісаў у забароненых месцах. Але замест малюнкаў тэгеры пакідаюць пасля сябе вось такія роспісы. Для таго каб знайсці агульную мову з падобнымі мастакамі, некалькі гадоў таму мінская міліцыя запусціла беспрэцэдэнтны праект "Стоп-Вандал".
Аляксандр Ластоўскі, начальнік прэс-службы ГУУС Мінска: "Якога кшталту адбыўся дыялог? У першую чаргу яны спрабавалі абараніць сабе права размалёўваць сцены, але міліцыя на гэта пайсці не магла, таму было прапанавана альтэрнатыўнае рашэнне: ёсць пералік аб'ектаў, якія могуць быць прызначаныя пад гэтыя патрэбы".
Спіс аб'ектаў, адкрытых для творчасці графіцістаў, быў апублікаваны ў Байнэце. Праз тры з паловай гады пасля запуску праекта "Стоп-Вандал" нельга сказаць, што бомберы і тэгеры зніклі. Але тым не менш размаляваныя прыпынкі і рэкламныя шчыты ў Мінску сталі сустракацца нашмат радзей.
Група маладых энтузіястаў за паўгода размалявала дзясятак бойлерных Мінсквадаканала. Калісьці гэты будынак больш нагадваў трушчобы, зараз жа ён зрабіў жыхароў сталічнага мікрараёна Шабаны крыху бліжэйшымі да мора.
Чамусьці многія лічаць, што для таго, каб заняцца графіці, досыць узяць у рукі балон з фарбай і знайсці вольную сцяну. Але, як мы змаглі ўпэўніцца, дзе, а галоўнае - што маляваць - справа не толькі графіцістаў. Бо нездаровай фантазіі яшчэ не дастаткова для таго, каб ператварыць вандалізм у мастацтва.
