Вярнуліся да вытокаў. Смілавічы на дзень сталі месцам культурнага паломніцтва міжнародных экспертаў у сферы мастацтва. Журналісты, мастакі, вядомыя галерысты і музейшчыкі сабраліся на радзіме сусветна вядомага экспрэсіяніста Хаіма Суціна. Аб паходжанні мастака з беларускага мястэчка доўгі час нічога не было вядома. Сёння Смілавічы - вядомы брэнд нават у Парыжы. Сучасны гарадскі пасёлак праславіў не толькі Суцін. Адзін з яго блізкіх сяброў і паплечнікаў Шрага Царфін таксама ўвайшоў у гісторыю як выхадзец з Беларусі. Праз 100 гадоў пасля іх ад'езду ў Францыю наша здымачная група пабывала ў родных месцах геніяў.
Расказвае Ніна Мажэйка. Яшчэ нядаўна экскурсіі сюды не вадзілі. Старажытныя яўрэйскія могілкі ўжо некалькі стагоддзяў тут, у Смілавічах, нагадваюць, што яшчэ 100 гадоў таму з 3 тысяч жыхароў 2 былі яўрэямі. На каменных надмагільных помніках не разабраць ні імёнаў, ні прозвішчаў. Дапамаглі яўрэйскія валанцёры - яны расшыфравалі надпісы. Тут пахаваны бацька Суціна і дзед Царфіна.
Французы прайшліся па родных месцах мастакоў. Сапраўдная экзотыка для дырэктара Парыжскай пінакатэкі. Нягледзячы на 6-гадовую розніцу ва ўзросце Суцін і Царфін сябравалі. З тых часоў практычна нічога не змянілася - усе тыя ж драўляныя будынкі. Іншыя рысы ў палаца Ваньковічаў - сапраўдны мясцовы помнік архітэктуры сёння рэстаўруюць. Дарэчы, былы ўладальнік - апякун маладога Суціна.
Марк Рэстэліні, дырэктар Парыжскай пінакатэкі, Францыя: "Суцін - гэта мастак свету. А беларус ён або француз - гэта не мае значэння. Вядома, назваць яго сваім хацелі б многія краіны свету, але па вялікім рахунку гэта не так важна, як тое, што ён рабіў. Яго творчасць паўплывала на шматлікіх прызнаных сёння майстроў".
Мішэль Лебрэн-Франзаралі, мастак, біёграф Хаіма Суціна, Францыя: "Пісаць пра Суціна неверагодна складана. Самая галоўная праблема, з якой я сутыкнуўся, - засталося занадта мала дакументальных сведчанняў пра яго і жыццё яго. Сёе-тое мне ўдалося знайсці, і гэтыя факты ўвайшлі ў маю кнігу, але вельмі шмат чаго, напэўна, так і застанецца таямніцай".
Яшчэ адна славутасць горада - музей "Прастора Суціна". 2 залы: смілавіцкі перыяд Суціна і кафэ, стылізаванае пад парыжскае, - ратонда. Атмасфернае месца для турыстаў.
Музей "Прастора Суціна" знаходзіцца ў мясцовым Цэнтры дзіцячай творчасці ў Смілавічах. Выхаванцы цэнтра час ад часу імправізуюць на тэму мастакоў Парыжскай школы - сваіх землякоў.
Зараз у музеі і яшчэ адна зала - Царфіна. Стужку перарэзаў асабіста ўнук шматграннага мастака ў прамым сэнсе, бо палотны з а-ля Царфін нагадваюць самацветы. Дзве карціны дачка мастака перадала музею.
Іў Дзюлак, унук Шрагі Царфіна, Францыя: "Я чуў з дзяцінства гэту назву - Смілавічы. Для мяне сапраўдная падзея - прыезд, па сутнасці, на гістарычную радзіму. Тут пачынаеш задумвацца пра тое асяроддзе, у якім яны жылі. Архітэктура, вулачкі - усё гэта было часткай жыцця майго дзеда, наколькі я ведаю, ён вельмі часта настальгіраваў па гэтых месцах".
Інтрыгай залы на некаторы час стане і вось гэта праца нібыта Суціна. Яе сапраўднасць яшчэ трэба будзе даказаць. А ў найбліжэйшай будучыні ў Смілавічах хутка з'явяцца дзве новыя вуліцы - Суціна і Царфіна.
