Першая сусветная вайна вачамі венгерскага мастака

26 июля 2016

Графіка перыяду Першай сусветнай. Адзін з самых шырокамаштабных ваенных канфліктаў у гісторыі чалавецтва вачамі венгерскага мастака. Напярэдадні гадавіны пачатку Першай сусветнай вайны ў Нацыянальным гістарычным музеі Беларусі прапанавалі выставу, прысвечаную той ваеннай кампаніі. Алена Борматава - аб мастацкім малюнку забытай, імперыялістычнай, невядомай вайне, як называлі Першую сусветную яшчэ зусім нядаўна.

Вайна, якая закранула 38 з 59-ці існуючых дзяржаў на трох кантынентах. Тры чвэрці насельніцтва зямлі. 70 мільёнаў мабілізаваных і 10 мільёнаў загінуўшых. Першая сусветная, з якой дамоў не вярнуўся кожны 7 беларус, а наша краіна стала адным суцэльным фронтам. Пасля яе з карты свету зніклі чатыры імперыі. Мастацкае ўвасабленне з дакументальнай дакладнасцю падзей векавой даўнасці на графічных малюнках венгерскага мастака Іштвана Задара.

Мастак – сам удзельнік Першай сусветнай. Служыў гусарам у кавалерыйскім палку. Быў цяжка паранены ў правае плячо, рука нейкі час была паралізавана. Але менавіта гэтая акалічнасць сыграла на карысць будучай прафесіі. Свае першыя франтавыя замалёўкі Іштван Задар робіць левай рукой.

Пасля шпіталя мастака накіроўваць на службу чарцёжнікам і фатографам. Пазней многія кадры з франтоў Першай сусветнай стануць матэрыялам для стварэння графічных работ. Задар пісаў і ўдзельнікаў Бухарэсцкага мірнага дагавора. Дакумент, згодна з якім завяршылася вайна паміж Германіяй, Аўстра-Венгрыяй, Балгарыяй і Турцыяй – з аднаго боку і Румыніяй – з другога.

Экспазіцыя стала першым сумесным праектам Нацыянальнага гістарычнага музея Беларусі з венгерскімі калегамі. Фонд Задара ў музеі Янаша Дам'яніча складае больш за тры тысячы малюнкаў і гравюр. У Мінск прыехалі ўсяго каля паўсотні. На некаторых – беларускія гарады. Разбураны Брэст-Літоўскі. І многія сакральныя будынкі.

Экспазіцыю дапоўнілі арыгінальнымі рэчамі Першай сусветнай - ад медыцынскіх інструментаў да ваеннай экіпіроўкі. Усе прадметы - з фондаў Нацыянальнага гістарычнага музея Беларусі.