Стужкі "Беларусьфільма" не мелі патрэбу ў знаку якасці - яны і былі ім. На карцінах кінастудыі выхоўваліся дзеці

15 декабря 2019
Айчынны кінематограф у маштабах саюзнай рэспублікі развівалі людзі, чые імёны грукаталі не толькі на прасторы СССР. Яны былі правадырамі ў вялікае кіно. І гэтае вялікае кіно было. Тарыч, Корш-Саблін, Тураў, Пташук, Клімаў. Цэлая плеяда рэжысёраў. Не гаворачы ўжо аб артыстах, якіх пазнавалі на наступны дзень пасля прэм'еры. Тады кінематограф быў мастацтвам для мас у добрым сэнсе гэтага слова. На карцінах "Беларусьфільма" выхоўваліся дзеці. Дастаткова ўспомніць нячаеўскія казкі "Прыгоды Бураціна" і "Чырвоная Шапачка". 
Увогуле, база ў нас ёсць. Яшчэ якая. Чым жа абвінецца справа ў найбліжэйшай будучыні - убачым. 

А пакуль успомніць часы, калі "Беларусьфільм" бліскаў, дапаможа сюжэт Ніны Мажэйкі. "Першая нацыянальная фільма" - так, слова "фільм" у сярэдзіне 20-х было выключна жаночага роду. "Лясную быль" рэжысёра Юрыя Тарыча прынята лічыць заканадаўцам мэйнстрыму на сваё кіно: пралетарскага па змесце і нацыянальнага па форме. У цітрах упершыню пазначана: вытворчасць Белдзяржкіно. Сюжэт просты і зразумелы для таго часу - гісторыя свінапаса, які зрынае пана і становіцца байцом Чырвонай арміі. 

Гасразліковая арганізацыя Белдзяржкіно, у якой лічылася ўсяго 10 чалавек. А вось стварыць базу яшчэ трэба было. Адсутнасць кадраў - галоўная праблема таго часу. Трэба было навучыцца і навучыць рабіць кіно. Так, у Мінск пасля тэатральнага вучылішча і працы на Дзяржкіно прыехаў Корш-Саблін, Тарыч далучыўся да прагрэсіўнага руху, быўшы ў Ленінградзе. Менавіта там размяшчалася тэхнічная база. 

"Беларусьфільмам" кінастудыя стала пасля вайны - у 1946-м. Наступіла эпоха легендарных ваенных фільмаў. Гэта і зразумела, у краіне, якая страціла кожнага чацвёртага, а то і трэцяга, кінематаграфісты настолькі захапіліся гэтай тэмай, што студыя атрымала неафіцыйную назву "Партызанфільм". 

Імя беларускай кінастудыі грукатала на ўвесь Саюз. Дастаткова назваць такія карціны, як "Гадзіннік спыніўся апоўначы" і "Дзяўчынка шукае бацьку". Дарэчы, апошняя стужка стала адной з самых касавых. А вось дыпломная праца Віктара Турава "Праз могілкі" і зусім увайшла ў топ-100 карцін аб вайне - па меркаванні ЮНЕСКА.

Аляксандр Яфрэмаў, народны артыст Беларусі, рэжысёр, мастацкі кіраўнік Тэатра-студыі кінаакцёра: "Базавая культура грамадства, у якім дзеяліся гэтыя карціны, была даволі відавочнай - гэта гістарызм, патрыятызм, маральнасць, этыка. Тое, што, на жаль, сёння перажывае пэўныя змяненні, не абмінула і Беларусь, якая перажыла грандыёзныя па крызісе часы з пачатку 90-х гадоў. Краіна аднавілася, як мне здаецца, краіна пачынае будаваць нейкае новае грамадства, наладжвае новыя адносіны, і, відавочна, у яе будзе новы кінематограф". 

З імем Віктара Турава звязаны нацыянальны кінарэнесанс. Яго тэлевізійны варыянт рамана Мележа "Людзі на балоце" - сапраўднае ўвасабленне беларускай ідэі. Зрэшты, менавіта ў гэты перыяд экранізаваць свой літаратурны матэрыял стала модна. Запрошаным артыстам з Масквы і Ленінграда прыходзілася вучыць беларускую мову. 

Шчырымі беларусаў на экране рабіў і Міхаіл Пташук. "Знак бяды" - не адзіная псіхалагічная драма. Сапраўдную трагедыю як яна ёсць паказаў Элем Клімаў. Ён задумаў "Забіць Гітлера" ў ваеннай драме па сцэнарыі беларуса Алеся Адамовіча "Ідзі і глядзі". 

Гэты хлопчык пастарэў за імгненне. Для выканаўцы галоўнай ролі - 14-гадовага Аляксея Краўчанкі - гэта быў дэбют. Але нічога агульнага з акцёрскімі лаўрамі і звыклай мішурой гэты вопыт не меў. Для юнака гэта была асабістая вайна, якую ён перажыў за дзевяць месяцаў здымак.  Больш як 30 гадоў таму яму ўжо задавалі гэтае пытанне ў Хатыні. "Лёша, а навошта і дзеля чаго гэтая карціна?".  "Каб не было войны".  Ён і сёння адказвае гэтак жа.

Можна прасачыць заканамернасць - беларускае кіно штораз чакаў поспех, калі літаратурнай асновай станавіўся твор саміх жа беларусаў. Загадка нацыянальнага кінематографа. І тонкая душа "Белых Росаў". Яе буйным планам паказаў рэжысёр Ігар Дабралюбаў у аднайменным фільме. А вы яго і так пазналі. 

Аўтар сцэнарыя - беларускі драматург Аляксей Дудараў. Тады яшчэ малады чалавек нават і ўявіць не мог, што праўду жыцця так лёгка палюбіць глядач. Дарэчы, мастсавет у Маскве пасля прагляду карціны зацвердзіў адразу 1200 копій для пракату. Максімальная колькасць.  А тут беражліва захоўваецца кінематаграфічнае золата - каля 10 тысяч адзінак. Сёння фарміраванне лічбавай бібліятэкі - стратэгічны кірунак дзейнасці, бо гэта можа прынесці дадатковы прыбытак. Спачатку фотахімічная апрацоўка - чысцяць ад пылу і бруду. Затым скануюць на спецыяльным апараце, а пасля пачынаюць рэстаўрацыю і рэтуш. Гэта самы працяглы працэс. 

Галоўная мэта рэстаўрацыі - абнаўленне якасці. На розных этапах плёнка праходзіць карэкцыю колеру і гуку, выдаляюцца лёгкі трэск і пстрычкі. У гэтым жа памяшканні праходзіць фінальная рэстаўрацыя каларыстыкі з дэфектамі ад часу. На выхадзе атрымліваем сумленнае HD. Але задавальненне не з танных. Ды і спецыялістаў можна пералічыць па пальцах адной рукі. Справу плануюць паставіць на канвеер. 

Валерый Грашэўскі, вядучы спецыяліст па лічбавых кінатэхналагічных працэсах Нацыянальнай кінастудыі "Беларусьфільм": "За гэты год падрыхтавалі, адсканавалі больш як 50 фільмаў. Яны ўжо былі пераведзеныя ў новы лічбавы фармат. Ліст чакання вельмі вялікі. Першы фільм, што мы робім, гэта "Не пакідай", які мы выпусцім да нашага Дня кіно. Ён выйдзе на Yutube-канале. Далей будзем узгадняць спіс з тэлевізійнымі каналамі.  Пашыраем і спіс кантактаў. З "Беларусьфільмам" ужо жадаюць супрацоўнічаць кінавытворцы з Кітая і Індыі. Апошнія з задавальненнем выкарысталі павільёны і спецыялістаў кінастудыі". 

Магутнасцяў хапае. Гіганцкія касцюмерныя, рэквізітарскія, павільёны з сістэмай клімат-кантролю. У перспектыве "Беларусьфільм" абновіць і тэхнічную базу. Засталося толькі вызначыцца з канцэптам: кінафабрыка або кінавытворчая кампанія? Наша кіно павінна і можа стаць нацыянальным брэндам. Якім яно было 95 гадоў таму і якім можа стаць ужо заўтра.