У пятніцу Аляксандр Лукашэнка правёў вялікі, адкрыты і нефармальны дыялог з навуковай супольнасцю. Ён доўжыўся не рэкордныя, але вялікія 5,5 гадзін. Без пафасу абмяркоўвалі выключна хваробы і праблемы.
Выпрацоўвалі, як зараз модна гаварыць, "дарожную карту" мадэрнізацыі навукі. Ну а што ў ёй? Давайце па парадку. Структура. Ёсць прапановы вывесці Акадэмію навук з-пад патранату і прамых дзяржзаказаў дзяржавы. Зрабіць грамадскай. Але гэта аўтаматычна знізіць вагу навукоўцаў у дзяржкіраванні, а за эканоміяй сродкаў можна страціць прарыўныя распрацоўкі і цэлыя навуковыя школы. Тая ж небяспека - калі драбніць Акадэмію на профільныя НДІ. Знікае эфект мультыплікатара, або сінергіі.
Другое. Укараненне распрацовак і эфект ад навукі. Ужо вырашана: апошняе слова ў рэалізацыі навацый за Акадэміяй навук. Пры гэтым міністэрствы могуць і павінны нагружаць навукоўцаў дзяржзаказамі. Гэта было і падчас нарады. Мінпрам заказаў новыя матэрыялы і камплектуючыя для аўтамабільнай індустрыі. Аграсектар - мароза- і вільгацеўстойлівыя культуры. Успомніце, якія ў нас суровыя зімы і паводкі вясной.
Ну і трэцяе. Фінансаванне і рызыка памылкі. Нашы навукоўцы хоць і геніі, але людзі, а значыць, могуць памыляцца. Даследаванні могуць не апраўдваць сябе ў справе. Сёння такія правалы аплачвае навука, вяртаючы грошы ў бюджэт. Дык вось навукоўцы просяць венчурныя фонды для рызыкоўных даследаванняў. Адзін ужо створаны. На падыходзе яшчэ два фонды. Самыя складаныя і дарагія, але іміджавыя праекты гатовы з рэзервовага фонду падтрымаць асабіста Прэзідэнт. Так ужо было з трансплантацыяй і космасам.
Чацвёртае. Абарона дысертацый, экспертыза навацый і матэрыяльнае стымуляванне. Ступені - толькі па заслугах. Практыкам - спрошчаная абарона. Новая методыка экспертызы ўведзена і даказала сваю эфектыўнасць - адсеяны драбнатэмнасць і "вечныя рухавікі". Пры гэтым Прэзідэнт падкрэсліў, - закрытых тэм для навукоўцаў няма і не будзе. Хоць прыярытэт таму, што трэба эканоміцы Беларусі тут і зараз, і таму, што можна заўтра прадаць на знешні рынак. Ад эфекту распрацовак залежыць і ўзнагарода. Заахвочваецца кластарны падыход і пошук пазабюджэтных фондаў.
А яшчэ… Бытавое, але важнае пытанне. Прэзідэнт паабяцаў перагледзець шкалу бюджэтных зарплат і вырашыць пытанне з жыллём для маладых навукоўцаў. Гэта далёка не ўсе тэмы, узнятыя ў размове аб вялікай навуцы. Ён, уласна, і не завершаны. Пакуль паставілі шматкроп'е. А вось кропку - у верасні. У фармаце звароту Кіраўніка дзяржавы да навуковай супольнасці. Да гэтага моманту самі навукоўцы разам з чыноўнікамі, урадам і рэальным сектарам павінны падрыхтаваць нешта накшталт Новай Канстытуцыі для навуковага свету. Ад школьнай парты да лабараторый і свяціл-акадэмікаў. І ўсё гэта павінна стаць кульмінацыяй Года навукі.
