У фокусе Вялікай размовы з Прэзідэнтам чакана эканоміка

5 февраля 2017

Ад стратэгічнай мадэлі (куды і з якой хуткасцю ідзем) да асабліва прыкладнога, як гавораць, ад жыцця, гэта - зарплаты, прадукцыйнасць, канкурэнцыя дзяржаўнага і прыватнага, льготы, крэдыты і пакрыццё дзяржвыдаткаў - нашумелы трэці дэкрэт аб так званых дармаедах. Давайце дэдуктыўна - ад прыватнага да агульнага.

Надзённа - утрыманцы. Калі плёнам цывілізацыі карыстаюцца ўсе, а вось пакрываюць толькі легальныя працавікі. Прэзідэнт расстаўляе акцэнты: мэта - не зарабіць, а вывесці з ценю шэры бізнес, зарплаты ў канвертах, асацыялаў і т. з. маятнікавую занятасць. Гэта калі пару-тройку месяцаў працуеш за мяжой, а расходаваць, лячыцца, навучацца і адпачываць вяртаешся ў Беларусь. Пакуль падатковыя і мясцовая ўлада звяраюць базы дадзеных на мільёны людзей, непрыемных промахаў, на жаль, не пазбегнуць. І ва ўтрыманцы сапраўды могуць запісаць добрасумленнага плацельшчыка або чалавека, які рэальна трапіў у складаную жыццёвую сітуацыю. Страціў працу, траўма, хвароба, сямейная трагедыя - усяго ў законе не прапішаш. Дзейнічаць трэба не па законе, а па справядлівасці. Адгэтуль універсальны рэцэпт, якім дапоўнілі дэкрэт - грамадзяніну, які трапіў у цяжкасці, гарантаваная падтрымка мясцовай улады і адмена падатку. Рашэнне - на самым людскім, базавым узроўні ўлады.

Другое рэзананснае - зарплаты. Па-народнаму - "па пяцьсот". Сярэдняя па краіне планка паднятая Прэзідэнтам, у першую чаргу, для ўрада, бізнесу і кіраванцаў усіх узроўняў. Ключавыя аргументы: не даць, а зарабіць, гэта прадукцыйнасць працы, апераджальная ў росце. Прыватніку, хто прыніжае даходы персаналу, папярэджанне: не будзе справядлівых даходаў для людзей, паглядзім, наколькі справядліва трацяць уладальнікі і топ-менеджмент. Чыноўнікам, якія загадзя склалі рукі і ўпэўніваюць: "па пяцьсот - немагчыма", строгая прапанова шукаць іншае месца працы. Тым больш, да нармальнага па беларускіх мерках узроўню зарплат нам расці не так ужо шмат. Долараў 80 у эквіваленце.

Яшчэ з важнага - камфорт для фундатара, з адным толькі абмежаваннем - уласнасць на зямлю. Да яе ўвядзення грамадства не гатова. Але ёсць доўгатэрміновая арэнда. Акрамя таго, максімальна льготныя ўмовы ў індустрыяльным парку і ПВТ, свабодных эканамічных зонах і ў правінцыі. Асобна для аграфермераў, айцішнікаў, тых, хто бярэ пустуючыя цэхі-неліквід або прывозіць тэхналогіі. Рыхтуецца татальная рэформа праверак, іх звядуць да мінімуму, але павысяць адказнасць. Падтрымка і з самым запатрабаваным рэсурсам сёння - грашыма. Кіраўнік дзяржавы анансаваў кітайскую крэдытную лінію ў 700 мільёнаў долараў для малога прадпрымальніцтва. Бізнес малы, а грошы вялікія.

Гэта важныя, але ўсе ж прыватнасці. А вось агульная ідэя дыялога, падкрэсліваю, дыялога, аб беларускай эканамічнай мадэлі літаральна праймала ўсю Вялікую размову з Прэзідэнтам. У той або іншай форме яна прысутнічала ўсе 7 з лішнім гадзін зносін. Будзь тое 11 дапамог на дзяцей, будаўніцтва жылля, амаль завершаныя перамовы з МВФ, знешнія рынкі або злапомны крэдыт нейкаму чыноўніку пад 3% (тэму падняў галоўны рэдактар "Народнай волі" Іосіф Сярэдзіч). Прэзідэнт, дарэчы, запатрабаваў разабрацца. Пры гэтым кульмінацыя ўсё ж у дыялогу Кіраўніка дзяржавы, ліберальнага эканаміста Яраслава Раманчука, прафесара Сяргея Саладоўнікава і ў прысутнасці бізнесу і дэкана эканамічнага факультэта БДУ Міхаіла Кавалёва.

Сутнасць спрэчкі. Яраслаў, як і большасць лібералаў, прапаведуе хуткія і жорсткія рэформы: прыватызацыю і скарачэнне функцый дзяржавы. Прэзідэнт не аспрэчвае базавыя законы эканомікі, але ідзе ад жыцця, ад людзей і ад эфектыўнасці. Прафесар Саладоўнікаў адстойвае рэальны сектар, фінансавыя бурбалкі часта лопаюцца, і на вопыце Брытаніі і Германіі даказвае, што шокавая тэрапія - рэцэпт непрыдатны, і сур'ёзныя эканомікі так не развіваюцца.

А вось і меркаванне яшчэ аднаго нябачнага ўдзельніка дыялога. На яго працы, зрэшты, часта спасылаўся Прэзідэнт - эканаміста Міхаіла Кавалёва. На погляд прафесара, ведаючы тэмпы развіцця Беларусі за 2 дзесяцігоддзі, толькі вельмі неаб'ектыўны чалавек дазволіць сабе назваць беларускую мадэль неэфектыўнай.

Міхаіл Кавалёў, дэкан эканамічнага факультэта БДУ:

"ВУП на душу насельніцтва, які ў 1995 годзе быў усяго 3800 долараў, у 2016 нават з улікам падзення - 17500 долараў, рост у 4,5 раза, а такім чынам, сярэднегадавы рост быў 7,5%. Гэта горш толькі ў параўнанні з Кітаем або парай іншых краін... Яшчэ 5 гадоў таму мы былі ў другой сотні краін у знакамітым рэйтынгу Doing business. Сёлета мы на 44-м месцы. Гэта значыць, з рэгуляваннем, і гэта паказала сённяшняя гутарка, у краіне ідзе ўсё болей-меней нармальна. А вось з кіраваннем дзяржуласнасцю, з іх рэнтабельнасцю, эфектыўнасцю, на мой погляд, ёсць праблемы".