У пятніцу ў Трасцянцы было сказана шмат сімвалічных і моцных слоў. Напрыклад, Прэзідэнт Аўстрыі не ўтойвае, што крыху здзіўлены, "наколькі гэтае месца выпала з агульнаеўрапейскай памяці". І тут жа дадасць: сыходзяць людзі, якія перажылі найбуйнейшую катастрофу ХХ стагоддзя. І патрэбныя месцы памяці, якія змогуць гаварыць замест іх.
Прэзідэнт Германіі ў сваю чаргу гаварыў пра агульнаеўрапейскую адказнасць за тое, каб не было вайны. А гісторыю Беларусі назваў часткай гістарычнай памяці немцаў. Ужо ў Палацы Незалежнасці ён пранікліва адзначыць: нават калі падчас урачыстых прамоў удалося знайсці словы вымярэння таго жаху, тое, што адбылося, усё роўна не паддаецца ніякаму ўяўленню.
І здавалася б - ну як не засвоіць такія страшныя і жудасныя ўрокі Другой сусветнай. Але мінулае нас не пакідае. Аб гэтым з трывогай гаворыць беларускі лідар. Сусветная супольнасць зноў сутыкаецца з "дэманамі нецярпімасці", якія распальваюць нянавісць і правакуюць насілле. І мы зноў адчуваем холад, але ўжо не халоднай вайны. Таму важна не забываць не такое ўжо і далёкае мінулае, каб не дапусціць трагедыі зноў.
Гэта праўда, памяць - у душы. І каб памятаць, не абавязкова ўспамінаць аб подзвігах нашых дзядоў раз на год, на дэманстрацыях і шэсцях.
Рэпарцёрскую цікавасць нашай здымачнай групы выклікала незвычайная акцыя. Яна асабліва актуальная напярэдадні Дня Незалежнасці, хоць і дзейнічае круглы год.
Як можна наблізіць гісторыю праз людзей, якія цяпер жывуць, сувымераць тыя страшныя падзеі з мірам і спакоем нашых дзён, паказаў Беларускі фонд міру, які прапанаваў арганізаваць у навучальных установах тэматычныя стэнды памяці "У страі - заўсёды, у памяці - навекі".
На іх - фатаграфіі родных. Школьнікі з гонарам сталі распавядаць пра сваіх продкаў, якія прайшлі жахі вайны. І сёння ў акцыі ўдзельнічаюць ужо больш за 300 школ і гімназій.
Ідэю падхапілі працоўныя калектывы самых розных прадпрыемстваў, ведамстваў і выканаўчай вертыкалі. На тыдні чырвоныя стужачкі былі разрэзаныя ў Мінску, Гомелі і Магілёве, дзе гісторыя кожнага ўдзельніка акцыі годная асобнага - кранальнага - сюжэта аб ваеннай гісторыі.
Алеся Высоцкая пра памяць, якая жыве ў людзях. Ён выбірае абавязкова белыя - любімыя кветкі свайго гераічнага прадзеда. Белы - сімвал чысціні і міру, дабра і справядлівасці. Менавіта такіх ідэалаў і быў праслаўлены артылерыст, генерал-маёр Аляксей Разанаў. Вайну сустрэў курсантам, а праз год ужо камандаваў узводам. Яго гісторыя - біяграфія легендарных "Кацюш".
Як уся моладзь, самыя каштоўныя фатаграфіі Улад захоўвае ў гаджэце. Ён толькі што здаў ЦТ, рыхтуецца да паступлення. Любоў да гісторыі, жаданне дакапацца да ісціны, увабраў з вучобай у 2-ой сталічнай гімназіі, якая, дарэчы, ужо 13 гадоў носіць званне "Школа міру". Партрэт яго прадзеда размешчаны тут на стэндзе з сімвалічным надпісам "У страі - заўсёды, у памяці - навекі!".
З каштоўных сямейных рарытэтаў Улад прынёс на сустрэчу з намі кнігу аўтарства самога прадзеда з падарункавым надпісам. На старонках - аб франтавым жыцці, сябрах.
Алеся Федаровіч таксама была яшчэ школьніцай, калі зімовымі вечарамі слухала аповеды бабулі пра бацьку.
Гісторыю прадзеда - Ігната Салдаценкі - Алеся збірала па музеях, архівах. Адзіную фатаграфію, якая захавалася, знайшла ў Кнізе памяці Клімавіч. Там яе карані, там жа ў гонар кіраўніка партызанскага руху названа вуліца.
Гісторыя ў асобах, здаецца, наблізіла тыя далёкія дні. А кагосьці прымусіла прапусціць гэта праз сябе. Вось і нямецкія вайскоўцы, калі былі па справах у Першамайскім выканкаме сталіцы, даведаўшыся, што гэта за людзі, апусцілі вочы.
Праходзячы па калідоры выканкама, кіраўнік спраў адміністрацыі Аляксей Ванкевіч мімаволі спыняецца, каб на імгненне сустрэнецца поглядам з бацькам.
Яшчэ цёплыя ўспаміны аб сямейных рыбалках, бацькавых парадах. Тэмы ваенныя былі пад забаронай. Але калі збіраліся аднапалчане, без успамінаў не абыходзілася. Так сын і складаў свой партрэт аб бацькавым ваенным мінулым.
Родам з Барысава, паехаў вучыцца ў Расію, дзе трапіў у будаўнікі Камсамольска-на-Амуры. Там яго і заспела вайна. Сям'я вярнулася ў Беларусь у 70-х.
З Ганнай Аляксандраўнай мы сустрэліся ў дзіцячай бальніцы. Яна, як і бацька - інфекцыяніст, прафесар. Гаворыць: з вышыні ўзросту разумееш, што на вайне ваявалі фактычна дзеці.
Яму было 20, калі ён пісаў гэтыя радкі паміж аперацыямі ў палявых клініках фронту. Здавалася, толькі нядаўна ён прыйшоў вучыцца ў медыцынскую акадэмію, а практыка была ўжо на палях бітваў.
Змяніць профіль прыйшлося пасля ранення, бадай, самага страшнага для хірурга.
Стос франтавых лістоў перадаецца ў спадчыну. У іх уся праўда аб вайне з першых вуснаў. У ваенных буднях было месца і каханню, і хоць невялікім, але святам. Дзень нараджэння, дарэчы, у бацькі Ганны Аляксандраўны 1 ліпеня.
Рака часу хуткабежная. А памяць - гэта як медная дошка з літарамі, сказаў адзін мудрэц. Літары час непрыкметна сцірае, калі іх не аднаўляць. Так і памяць аб вайне жывая ў людзях, пакуль аб ёй пішуць у падручніках, здымаюць кіно, пакуль ёсць цікавасць да гісторыі кожнага чалавека.
З кожным днём да бестэрміновай акцыі далучаюцца ўсё новыя і новыя ўдзельнікі. Гэтае імкненне ў беларусах - не забыць ніводнага байца Вялікай Айчыннай - жыве ўжо мінімум тры пакаленні.
Актыўны ўдзельнік наступальнай аперацыі "Баграціён", за што папоўнілася яго ардэнаносная біяграфія, Аляксей Разанаў пайшоў з жыцця на Дзень Перамогі. Уладу было 11. Напярэдадні Дня Незалежнасці, гаворыць хлопец, усведамленне таго, што і яго прадзед меў дачыненне да вызвалення Беларусі, закранае неяк асабліва душэўныя струны.
