І працягваем гутарку аб якасці армейскай адукацыі. Гэтае пытанне - у прыцэле ўсіх вядучых краін свету. Да прыкладу, у ЗША дыплом Ваеннай акадэміі ў Вест-Пойнце па прэстыжнасці стаіць у адным шэрагу з Гарвардам і Прынстанам. Гэтая навучальная ўстанова - найстарэйшае месца падрыхтоўкі афіцэраў у ЗША. Яна займаецца выпускам вайскоўцаў з 1802 года. Адгэтуль у свой час выйшлі два амерыканскія прэзідэнты і незлічоны лік будучых генералаў.
І малавядомы ў нас факт - у прамым сэнсе слова камень у падмурак гэтай самай паважанай у ваенным свеце навучальнай установы заклаў… выхадзец Брэсцкай вобласці Тадэвуш Касцюшка. Помнік выхадцу з Беларусі і сёння стаіць на ганаровым месцы Акадэміі… Больш за тое, на тэрыторыі ЗША ў розных гарадах сем манументаў Касцюшку. Адзін з іх - насупраць Белага дома ў Вашынгтоне. Здымачная група Агенцтва тэленавін - першыя беларускія журналісты, якія атрымалі допуск у акадэмію ў Вест-Пойнце, каб высветліць, чаму за акіянам нават праз два стагоддзі шануюць і паважаюць нашага земляка.
Расказвае Аляксей Адашкін: Вось так, амаль без акцэнту, прамаўляюць імя нашага земляка ў Ваеннай акадэміі, якая нязменна знаходзіцца ў першым дзясятку лепшых ВНУ Амерыкі.
У Амерыцы Касцюшка апынуўся ў 1776-ым - на наступны год пасля пачатку вайны з Брытаніяй за незалежнасць. У Новым Свеце спатрэбілася не воінская доблесць нашага земляка, а яго інжынерны талент. На працягу васьмі гадоў ён займаўся ўмацаваннямі гарадоў, будаўніцтвам агнявых пазіцый і фартыфікацый.
Ён быў асабістым сябрам трэцяга Прэзідэнта ЗША Джэферсана і баявым паплечнікам Джорджа Вашынгтона, першага амерыканскага лідара. Менавіта Вашынгтон даручыў Касцюшку стварыць форт у Вест-Пойнце, на беразе ракі Гудзон, за 80 кіламетраў ад Нью-Ёрка. Умацаванне атрымалася непрыступным. І тут праз чвэрць стагоддзя, у самым пачатку 19 стагоддзя была заснаваная першая і дагэтуль найважнейшая Ваенная акадэмія ЗША.
Гарвард - для вайскоўцаў. Акадэмія ў Вест-Пойнце з'яўляецца адной з самых прэстыжных навучальных устаноў не толькі ЗША, але і, мабыць, усяго свету. Адбор сюды вельмі строгі. Каб трапіць на вучобу, патрэбныя не толькі выдатныя веды і выдатная фізічная падрыхтоўка. Стаць кадэтам можна толькі па асабістай рэкамендацыі кангрэсмена, сенатара або самога прэзідэнта Злучаных Штатаў.
Ваенная гісторыя, якую тут выкладаюць, стваралася людзьмі, якія тут вучыліся. Так сёння жартуюць выкладчыкі Вест-Пойнта. Сярод выпускнікоў акадэміі - прэзідэнты Грант і Эйзенхаўэр, а таксама знакамітыя генералы арміі, астранаўты, міністры і нават адзін са стваральнікаў амерыканскай атамнай бомбы. Калі б не выхадзец з Беларусі, гэтай альма-матар магло б і не быць.
Конкурс сюды вельмі высокі. Кадэтамі становяцца толькі 10 працэнтаў абітурыентаў. У акадэміі - трынаццаць факультэтаў, на якіх вучыцца прыкладна чатыры з паловай тысячы юнакоў і дзяўчат. Помнік Касцюшку тут усталявалі самі кадэты на свае грошы яшчэ ў трыццатых гадах 19 стагоддзя.
У ЗША імем Касцюшкі названы горад у штаце Місісіпі, востраў на Алясцы, і станцыя метро ў Нью-Ёрку. А адзін з сямі амерыканскіх помнікаў размешчаны прама насупраць Белага дома.
