Сюжэт, перад якім як нельга дарэчы прагучала б фраза "слабанервным лепш не глядзець". Па-першае, у цэнтры ўвагі такая не простая з маральнага пункта погляду тэма сурагатнага мацярынства, а па-другое, абсалютна амаральныя факты махлярства. Дзе, па сутнасці, разменнай манетай становяцца дзеці.
Праваахоўнікам стала вядома аб шэрых схемах працы адной з фірм-пасрэднікаў, якая займалася вербаваннем сурагатных маці ў Беларусі. Прычым, сурмамы (самі не ведаючы таго) станавіліся генетычнымі бацькамі, чаго па законе ў гэтай працэдуры быць не павінна. Пасля дзіця трапляла да заказчыкаў - гэта, дарэчы, афіцыйная тэрміналогія, а потым часта аказвалася ў цэнтры вялікіх сямейных драм. Аб усім па парадку ў расследаванні Аляксандра Савенкі.
Цікавасць праваахоўнікаў да гэтай справы ўзнікла пасля таго, як у адно з агенцтваў па падборы сурагатных маці звярнуўся расіянін з просьбай дапамагчы яму і яго жонцы стварыць цуд - дзіця - з улікам таго, што жонка заказчыка не магла мець дзяцей. Для гэтага патрэбна была здаровая жанчына, гатовая вынасіць сумесны плод мужчыны і нейкай трэцяй жанчыны - донара. Кіраўнік фірмы, з якой і гутарыў заказчык, прапанавала спрошчаны варыянт - правесці інсемінацыю сурагатнай маці семем свайго кліента. Яна назвала гэта прамым донарствам, хоць у медыцыне такі тэрмін зусім не існуе.
Паводле звестак МУС, у абыход гэтага наступствы прамога донарства праіснавалі 9 месяцаў. У адным з радзільных дамоў з'явіўся малыш. Тады сурагатная маці зарэгістравала яго пад прозвішчам уласнага мужа. Пасля 3 месяцы на здымнай кватэры і звесткі малыша ў рэгістратуры паліклінікі ўжо пад прозвішчам генетычнага бацькі. А ў таго і дагавор на руках.
аператыўны супрацоўнік ГУБАЗІК МУС Беларусі:
"І праз некаторы час пераязджае ў Расію. Забірае ўсе дакументы. Дзіця ў Рэспубліцы Беларусь яна ніяк не рэгіструе. Гэта значыць, пасведчанне аб нараджэнні яна не атрымлівае, выязджае ў Расію, там адмаўляецца ад малыша і менавіта заказчык - генетычны бацька дзіцяці - забірае яго сабе. Па судзе яму як бацьку малыша дадзена першае права ўсынаўлення".
Зрабіць гэта ўдалося, у тым ліку дзякуючы падробленым дакументам аб нібыта праведзеным ЭКА - штучным апладненні - у вядомай расійскай клініцы "Ава-Петэр". На бланкі гэтай клінікі кіраўнік маладзечанскага агенцтва нанесла ліпавыя пячаткі, бо ЭКА не было. А без ЭКА і дагавор аб сурагатным мацярынстве лічыцца фіктыўным.
Ала Камлюк, загадчыца аддзялення ДУ "Рэспубліканскі навукова-практычны цэнтр "Маці і дзіця":
"Дзякуючы дагавору з радзільнага дома забіраюць дзіця. Дагавор павінен складацца па факце правядзення экстракарпаральнага апладнення. У гэтых выпадку ЭКА адсутнічала, што і прывяло да гэтай блытаніны".
Аднак сурагатная маці свайго малыша за грошы, а сума прапісана ў дагаворы, усё ж перадала нейкай сямейнай пары з Расіі. Хоць з іншага боку кіраўнік той расійскай сям'і і ёсць бацька доўгачаканага для ўсіх малыша.
Нам удалося сустрэцца з той самай жанчынай, якая пад сэрцам вынасіла немаўля, а пасля перадала яго ў рукі расіян. Гутарка зайшла пра ўскоснага "работадаўца" - агенцтва па падборы сурагатных маці. Аказалася, яна нават не ведала, што была ўцягнута, па сутнасці, у крымінальны бізнес.
МУС узяло ў распрацоўку дадзены факт. Аператыўныя мерапрыемствы праводзіў ГУБАЗ. І вось праз некаторы час ужо ў адным з дзяржынскіх медцэнтраў праходзіла затрыманне, дзе маладая жанчына павінна была стаць сурагатнай маці праз тое ж прамое донарства. Як высветлілася, кіраўнік таго агенцтва мела дамоўленасць з мясцовым урачом і накіроўвала да яго для правядзення штучнай інсемінацыі сурагатных мам. Аб якасці і ўмовах правядзення такой працэдуры, мяркуючы па карцінцы, гаварыць не варта.
Гэта ўжо пытанне да маральнасці людзей, якія хацелі ўсё гэта зрабіць. Дапамагаць бясплодным парам любымі спосабамі нават у абход закона? Ці варта гэта таго мы вырашылі даведацца ў таго самага дырэктара агенцтва.
Аднак ва ўсіх выпадках тая самая дырэктар агенцтва атрымлівала свае грошы. За кожнае знаёмства і так званае суправаджэнне сурагатнай маці і бацькоў такса - ад 2 да 4 з паловай тысяч еўра. Не падышоў чалавек па здароўі - шукалі новага, і зноў за грошы.
Дзмітрый Вараб'ёў, намеснік начальніка галоўнага следчага ўпраўлення Следчага камітэта Беларусі:
"Следчы камітэт завяршыў папярэдняе расследаванне ў дачыненні да індывідуальнага прадпрымальніка, які ажыццяўляў кансалтынгавыя паслугі грамадзянам пры ажыццяўленні сурагатнага мацярынства. У сувязі з хадайніцтвам абаронцы абвінавачанай, падтрыманым самім абвінавачаным, крымінальнае праследаванне і вытворчасць па справе спынены на падставе акта амністыі".
Аднак спрэчкі вакол дырэктрысы-кансультанта не спыняюцца дагэтуль. Як нам стала вядома, сетка клінік "Ава-Петэр" рыхтуе іск на таго самага кіраўніка агенцтва, бо яна зганьбавала іх імя, падрабіўшы фірменныя бланкі.
Адвакат "Ава-Петэр", з якім мы звязаліся, распавяла, што іск складае прыкладна 290 мільёнаў беларускіх рублёў.
Наступствы ўсіх гэтых махінацый з сурагатнымі дзецьмі могуць быць куды больш сур'ёзнымі, чым здаецца на першы погляд. Як прыклад, адна з пар, якая скарысталася паслугамі таго самага агенцтва і атрымала дзіця праз усё тое ж прамое донарства. Дык вось гэта пара зараз знаходзіцца на мяжы разводу. Фактычна дзіця мае генетычную сувязь толькі з бацькам. А маці, па ідэі, ніякіх правоў на малога не мае - дагавор аб сурагатным мацярынстве, пасля таго як стала вядома аб парушэнні закона падчас здзелкі, лічыцца несапраўдным. І калі крымінальнае праследаванне ў дачыненні да вінаватых асоб пакуль закрыта, то пытанне маральнасці і паламанага лёсу дзіцяці яшчэ застаецца адкрытым.
У сувязі з гэтым беларускія праваахоўнікі ініцыявалі папраўкі ў заканадаўства. Прапанова такая - праводзіць генетычную экспертызу кожнага малыша, народжанага сурагатным маці да перадачы яго бацькам. Гэта дапаможа пазбегнуць фактаў роднасці сурагатных мам і дзяцей. Плюс ліцэнзаванне дзейнасці ўсіх арганізацый, якія займаюцца падборам сурагатных маці. Кантроль тут ускладаецца на міністэрствы юстыцыі і аховы здароўя. Чакаецца, што дэпутаты разгледзяць гэта пытанне ўжо гэтай вясной.
