Саміт Еўразійскага саюза, які адбыўся ў чацвер у Пецярбургу, стаў самай рэзананснай падзеяй тыдня на прасторах СНД з прычыны небывалай адкрытасці яго ўдзельнікаў і вышыні градусу абмеркавання. Журналісты, якія сабраліся на месцы падзей, ды і ўсе мы ў прамым эфіры замест чаканых пратакольных вітальных прамоў, чым грашыць абсалютная большасць самітаў ва ўсім свеце, убачылі і пачулі тое, што звычайна адбываецца за дзвярамі зачыненымі: гэта былі самыя сапраўдныя, у прамым сэнсе гэтага слова, перамовы - адкрытыя і часам даволі жорсткія.
Задаваў тон Прэзідэнт Беларусі, які метадычна і паслядоўна настойваў на тым, што калі мы дамовіліся зваць адно аднаго саюзнікамі, дык павінны і адносіны паміж краінамі наладжваць на прынцыпах нармальнага саюза, дзе кожны роўны кожнаму, знятыя бар'еры для свабоднага перамяшчэння тавараў, паслуг, капіталаў і працоўнай сілы і створана справядлівае канкурэнтнае асяроддзе. А не так, як зараз. Прыклад, які набіў аскому, - як толькі расійскі газ перасякае мяжу Беларусі, яго кошт узрастае ў два разы! Моцны ўдар па канкурэнтаздольнасці нашай прадукцыі. Не, мы, вядома, можам працаваць і на такіх умовах, але тады давайце глядзець праўдзе ў вочы і называць рэчы сваімі імёнамі. "Няма роўных умоў - няма сапраўднага саюза". Гэта цытата Аляксандра Лукашэнкі.
Зразумела, расійскай, ды і сумна вядомай частцы беларускай прэсы здалося, што Беларусь просіць танны газ. Наша дзяржава яшчэ раз звяртае ўвагу: не танны газ, а газ, які каштуе аднолькава для саюзнікаў. Калі вы думаеце, што мы просім чагосьці асаблівага, то вось вам прыклад, калі гаворка ідзе аб абароне сваіх інтарэсаў, якой бы краіны гэта ні датычылася. Расія жадала пабудаваць "Паўднёвы струмень", меркавалася, што газаправод дазволіць дыверсіфікаваць пастаўкі расійскага прыроднага газу ў Еўропу і выключыць з газатранспартнага ланцужка Украіну як краіну-транзіцёра. Але тут з'яўляецца канкурэнт - "Паўднёвы газатранспартны калідор". Праект Азербайджана, Грузіі і Турцыі таксама мае аналагічную мэту - забяспечыць Еўропу альтэрнатыўным газам і знізіць на энергетычным рынку ролю ўжо самой Расіі. Пакуль перамагае менавіта гэты праект, і, пагаворваюць, дзякуючы і не зусім роўным канкурэнтным умовам. І вось якой была рэакцыя Масквы.
Уладзімір Пуцін, Прэзідэнт Расіі: "Адзінае, што нас увесь час турбуе (і мы заўсёды дыскутуем на гэты конт з нашымі партнёрамі ў Бруселі), - гэта тое, што рынкавыя ўмовы разумеюць роўныя ўмовы для ўсіх. І, наколькі мне вядома, гэтаму "Паўднёваму калідору" ў свой час адмысловыя былі дадзеныя льготы, у тым ліку ён выведзены з дзеяння трэцяга энергетычнага пакета" (май 2018 г.).
Тое, аб чым гаварыў Аляксандр Лукашэнка ў Пецярбургу, і тое, на чым настойвае ў працы з Еўрасаюзам Уладзімір Пуцін, - класіка функцыянавання любой саюзніцкай эканомікі. Чаму гэта дагэтуль не працуе ў рамах ЕАЭС - загадка, якую прыйдзецца вырашыць. Да канца года праблемныя пытанні будуць яшчэ некалькі разоў абмяркоўвацца ў самых розных фарматах, і няма сумнення, што ўсё вырашыцца так, як таго патрабуе разумны сэнс - калі, вядома, Германія і напраўду не стала больш роднай за нас.
Расказвае Аляксей Волкаў.
З гэтых кадраў пачалося жыццё Еўразійскага эканамічнага саюза. Тры прэзідэнты: Аляксандр Лукашэнка, Уладзімір Пуцін і Нурсултан Назарбаеў - падпісваюць не проста дамову аб стварэнні ЕАЭС - "аб новай эканамічнай рэальнасці дваццаць першага стагоддзя". Гэта павінны быць адносіны без забарон: свабода ў гандлі, свабода ў перамяшчэнні тавараў, свабода выказвацца аб праблемах, калі яны ёсць. Беларусь зарабіла імідж надзейнага партнёра, таму што заўсёды паднімала вострыя пытанні.
З чым Мінск едзе ў Піцер на пасяджэнне Вышэйшага Еўразійскага савета - ведалі. Прэзідэнт Беларусі яшчэ ў канцы лістапада ў інтэрв'ю расійскаму журналісту Сяргею Брылёву пазначыў нашу пазіцыю.
Неадназначны перыяд. Такую характарыстыку ЕАЭС у цэлым далі лідары саюза на пасяджэнні ў Піцеры. Горад на Няве, дзе масты разводзяць, стаў сімвалам разумення: у аб'яднанні іх варта навесці, прычым так, каб больш без пытанняў і прэтэнзій. Адна з перамог адыходзячага года - Мытны кодэкс ЕАЭС, які ўвайшоў у сілу і кожны артыкул якога - прыклад згуртаванай працы адзінага механізму. Зрэшты, за сотняй старонак аб "свабодным перамяшчэнні тавараў, капіталу і працоўнай сілы" хаваецца нямала недамовак. Іх лепш вырашыць тут і зараз - на пераправе кодэксы не мяняюць.
Вітальнае слова і выніковая дэкларацыя. Прыкладна такая схема працы ў любога журналіста на вялікіх самітах і пасяджэннях. Гэтым разам сітуацыю некалькі змяніў Прэзідэнт Беларусі. Аляксандр Лукашэнка адразу ж акцэнтаваў увагу на самых болевых месцах ЕАЭС - адзінай цане на прыродны газ.
А патрэбна яна не проста, "каб Беларусі было больш танна", ды і не ў нашай краіне справа: агульны рынак - гэта аснова саюза. Тое, дзеля чаго ён і ствараўся. Мінск, Масква, Астана, Бішкек і Ерэван - кожная грань саюзнай зоркі валодае аднолькавымі абавязкамі. Зараз чарга і за магчымасцямі.
Прамова беларускага лідара аказалася настолькі моцнай, што інфармацыйная хваля, зусім нязвыклая для такога форуму, вынесла на бераг, прама скажам, загалоўкі рознага кшталту, часам і з жоўтым адценнем.
Увогуле, хто піша гэтыя фантастычныя загалоўкі і дзе яны жывуць, пытанне шырокае. Іншая справа - сутнасць: у ЕАЭС неверагодны патэнцыял. Прыродныя рэсурсы, развітая прамысловасць, сельская гаспадарка і лічбавая эканоміка: карты на руках саюзнікаў - запар казыры. Але іграць трэба разам, а не супраць адзін аднаго. І пытанне аднолькавага кошту на газ - гэта пытанне аднолькавых стартавых умоў. Бо блакітнае паліва - адзін з самых распаўсюджаных рэсурсаў. Яго выкарыстоўваюць амаль усе галіны эканомікі. І любое прадпрыемства ў нашай краіне апрыёры прайграе канкурэнту з Расіі толькі з-за кошту на блакітнае паліва. 127 долараў супраць суседніх 70. У розніцы наш тавар будзе даражэйшы працэнтаў на 30.
Яшчэ адна гучная дыскусія ў СМІ: параўнанне цэн на газ для Беларусі і Германіі. Большая частка нямецкага кошту - транспартаванне. Да Берліна паліва ідзе пяць тысяч кіламетраў. Прыбраць дарогу - і не факт, што немцы плацяць больш за беларусаў.
І тут якраз умяшацца палітыцы: рухавік Еўрасаюза накладвае санкцыі на Крэмль, не жадае весці дыялог аб прымірэнні. У дадатак Ангела Меркель (а з ёй Пуцін умеў дамаўляцца) з гэтага часу палітык, які ўжо нічога не вырашае. Выбралі новага кіраўніка кіруючай партыі Анегрэт Крамп-Карэнбаўэр, яна ж, хутчэй за ўсё, стане і наступным канцлерам. А якая будзе АКК (такую ёй далі мянушку немцы) у дыялогах з Крамлём - загадка. Гэта, дарэчы, пра аддзяленне мух ад катлет, а партнёраў ад саюзнікаў.
Перамовы лідараў ЕАЭС і напраўду атрымаліся вельмі вострымі. Але гэта на карысць саюзу - лепш так размаўляць, чым маўчаць і назапашваць праблемы.
Дарэчы, перамовы паміж Масквой і Мінскам прадоўжыліся адразу пасля сустрэчы ў Піцеры. Асаблівая ўвага і падатковаму нафтаваму манеўру. Вакол яго нарадзілася шмат міфаў, і выкрыць іх да новага года - мэта ўрада саюзных рэспублік.
Зрэшты, саюзная карціна малюецца не толькі нафтай і газам. Лічбавізацыя эканомікі, ліквідацыя гандлёвых бар'ераў, даведзеная да аўтаматызму на мытні схема "свой-чужы". І канец перыядычным забаронам на малако, мяса і іншыя тавары. Эканамісты сыходзяцца на думцы, што гандлёвы пратэкцыянізм ЕАЭС пойдзе на карысць, але толькі ад рынкаў знешніх і роўных умоў унутраных.
Аплата тавараў і паслуг у нацыянальных валютах - таксама важная гісторыя. Сыход ад долара прапаведуе і Кітай - адзін з галоўных партнёраў ЕАЭС. Адбіваюцца і антырасійскія санкцыі. Такі валютаабарот можа ўмацаваць і беларускі рубель. Словам і справай - такі можна вывесці лозунг на будучы год для ЕАЭС.
