На гэтую тэму доўгі час ішлі дыскусіі ў грамадстве. Калі павышаць, то на колькі і як пры гэтым не пакрыўдзіць людзей.
Так, менавіта гэта - не пакрыўдзіць людзей - пры рашэнні пытання з пенсіённым узростам лічыў за галоўнае Прэзідэнт. Два тыдні таму ўрад прапанаваў тры варыянты. У кожнага былі свае плюсы, але спыніліся на аптымальным. Плюс тры гады для жанчын і мужчын. Падрабязнасці - у Андрэя Крывашэева.
Рашэнне прынятае. З 1 студзеня наступнага года ў Беларусі з паўгадавым інтэрвалам пачне павышацца пенсіённы ўзрост. На 3 гады. Г.зн. на максімальную планку 58 гадоў для жанчын і 63 гады для мужчын мы выйдзем толькі з 1 студзеня 2022. Павышэнне паступовае, пралічанае і, што важна, роўнае для ўсіх катэгорый, уключаючы сілавікоў, дзяржслужбоўцаў і льготнікаў. Пры гэтым без гендарнага дзялення. Гучалі прапановы +5 для жанчын, але Прэзідэнт настаяў і на кампрамісным трохгадовым павышэнні, і на абароне мацярынства, і на роўнасці ўсіх занятых у эканоміцы. Паказальна, на думку Кіраўніка дзяржавы, што грамадства ўспрыняла рэформу спакойна і мудра, узважыўшы ўсе за і супраць новай сістэмы.
Аргументы, якія ўпэўнілі грамадства, яшчэ раз перагледзелі на вышэйшым узроўні. Галоўны - сацыяльны. Зніжаць пенсіі і павышаць падаткі нельга. Даціраваць пенсіённы фонд з бюджэту і адначасова скарачаць выдаткі на медыцыну, адукацыю, дарогі, транспарт і бяспеку, - таксама не выйсце. Бо тым самым б'ём і па якасці, і па працягласці жыцця беларусаў. Як у 90-я, калі і ўтварылася дэмаграфічная яма ў пірамідзе пакаленняў. Паказальна, што грамадства, акрамя дэмаграфіі і вялікай эканомікі, прапанавала яшчэ два аргументы. Першы: пенсія - гэта маральная нагрузка, калі чалавек пачуваецца лішнім у дзяржаве. Другі - занятасць: кваліфікацыя, зарплата і кар'ера вопытнага супрацоўніка не павінны ўшчамляцца дзяржнаймальнікам або бізнесам праз перадпенсійны ўзрост.
Ёсць у Беларусі прафесіі, якія літаральна трымаюцца на плячах намінальных пенсіянераў. Гэта фундаментальная навука, вышэйшая тэхнічная адукацыя, прамысловая інжынерная школа, дзяржкіраванне - асабліва ўлада на месцах і медыцына.
Віктар Варанко 30 гадоў у нейрахірургіі. За ім цэлая школа гэтага найскладанейшага кірунку ў медыцыне. Аперацыі на галаўным мозгу і пазваночніку падобныя ювелірнай справе. Выратаваных пацыентаў, якія ўсталі зноў на ногі, каля паўтары сотняў за год. Ну, хіба яны глядзяць у пашпарт або лічаць рабочыя дні Віктара Пятровіча пасля пенсіі? Нават пры сучасным узроўні тэхналогій менавіта ўрач з вялікай літары - галоўная каштоўнасць і аддзялення, і беларускай медыцыны ў цэлым.
Віктар Варанко, загадчык нейрахірургічнага аддзялення Брэсцкай абласной бальніцы: "Ёсць такая прылада - рыдлёўка. Калі яна капае, яна бліскае. Варта адзін сезон яе пакінуць у адрыне, ужо яна бліскаць ніколі не будзе. Так і ў жыцці. Калі ты працуеш, значыць, ёсць вызначаны сэнс гэтага жыцця, ёсць тонус. Табе трэба раніцай прыйсці на працу, выканаць якасна гэтую працу і вярнуцца. І пакуль сілы ёсць, я думаю, што кожны нармальны чалавек павінен гэтым займацца".
Па выніках народнага абмеркавання вызначылася і будучыня ўсёй пенсіённай сістэмы. Прэзідэнт у пятніцу крышталізуе пазіцыю. Салідарнай сістэме - быць, але другая пенсія - страхавая і назапашвальная на добраахвотнай аснове - атрымае новы імпульс да развіцця.
Г.зн. павышаючы пенсіённую планку, робім не адзін, а паўтара крокі з трох прынятых у сусветнай эканоміцы. Крок першы: супакоіць рынак працы і знізіць нагрузку на тых, хто працуе, не зніжаючы пенсію. Плюс паўкрока - гэта развіццё дадатковай пенсіі, добраахвотнай і празрыстай.
Рух далей залежыць ад устойлівасці рубля, эканомікі ў цэлым і развіцця фондавага рынку. Калі пенсіённыя назапашванні можна будзе інвеставаць у акцыі і аблігацыі, не асцерагаючыся дэвальвацыі і росту цэн.
Кацярына Лісянкова, эканаміст Брытанскага нацыянальнага інстытута эканамічных і сацыяльных даследаванняў: "У заходніх краінах, і сусветны банк рэкамендуе трохузроўневую пенсіённую сістэму. Першы ўзровень - гэта салідарна-размеркавальная сістэма, гэта значыць, тое, што ў нас ёсць. Далей - назапашвальная сістэма, якая адмініструецца дзяржавай, і трэці ўзровень - прыватная назапашвальная сістэма. У Беларусі... неабходна спачатку дасягнуць макраэканамічнай стабільнасці, каб можна было ўводзіць назапашвальную сістэму. Інакш усе гэтыя ўкладанні і зберажэнні вельмі хутка абясцэньваюцца. І немагчыма будзе такім чынам забяспечыць сваю старасць. Гэта адзін момант, а другі - развіццё фондавага рынку, таму што ўсе гэтыя зберажэнні, зноў жа, назапашванні, яны павінны нейкім чынам інвеставацца ў эканоміку".
Менавіта такая складаная сістэма працуе сёння ў Фінляндыі. Зрэшты, у крызіс давер да прыватных фондаў знізіўся. А вось да цвёрдых пенсій - вырас. Зберажэнні ў краіне Суомі ўсё часцей давяраюць альбо дзяржаве, альбо квадратным метрам.
Лаўры Пулола, кіраўнік аддзялення пасольства Фінляндыі ў Рэспубліцы Беларусь: "Некаторыя купляюць кватэры, калі ёсць грошы, калі на пенсіі - прадасць кватэру. Гэта адзін такі варыянт. Я ведаю, што некаторыя людзі робяць. Чалавек плаціць за кватэру 20-30 гадоў. А потым можна яе прадаваць - маленькі пенсіённы бонус потым будзе".
Зрэшты, нават фінскія пенсіянеры бываюць незадаволеныя. Год таму ўрад вырашыў сэканоміць паўтара мільярда еўра. У тым ліку за кошт жыллёвых субсідый пажылым людзям. І хоць цана кватэрнага пытання, на мясцовыя меркі, была невялікая - ад 50 да 300 еўра, старыя выйшлі пратэставаць у Хельсінкі.
Для Беларусі сёння куды больш вострае не кватэрнае, а працоўнае пытанне. Рабочыя месцы для працягу кар'еры на тры гады і маладых спецыялістаў. Тут ніякіх скарачэнняў, паўтарае Кіраўнік дзяржавы.
50 000 - гэта рабочыя месцы з запасам. Паводле разлікаў Мінпрацы, праз змену пенсіённай планкі з улікам мадэрнізацыі, беспрацоўя і прытоку маладых кадраў краіне неабходна каля 28 000 новых вакансій штогод.
Справа ў тым, што, не чакаючы пенсіённай рэформы, людзі самі павысілі свой пенсіённы ўзрост. Сёння працуе чвэрць пенсіянераў. У першы год аддаюць перавагу працы палова мужчын і амаль 70% жанчын. А на пяць гадоў расцягваюць кар'еру кожная чацвёртая жанчына і кожны трэці мужчына.
Г.зн. па факце рэформа ўжо адбылася як па ўзросце, так і па назапашваннях, проста дзяржава афармляе стыхію, абараняе грамадства і прапаноўвае гарантыю грамадзянам, якія працуюць. Указ Кіраўнік дзяржавы паабяцаў падпісаць на наступным тыдні.
