Штогадовая летняя сесія Парламенцкай асамблеі АБСЕ. Гэта найважнейшая падзея года для арганізацыі і галоўны інкубатар ініцыятыў для паўсотні нацыянальных парламентаў планеты.
Наогул Парламенцкая асамблея АБСЕ - амаль аднагодка беларускага суверэнітэту. Вядзе свой адлік з 1991 года. Чвэрць стагоддзя таму ў Будапешце адбылася першая сесія дэпутацкага пула. З тых часоў, як і беларуская незалежнасць, асамблея дужэла і набірала вагу. Сёння ў яе ўваходзяць народныя выбраннікі 57 дзяржаў планеты. Прычым не толькі Еўропы, але і Паўночнай Амерыкі - ЗША і Канады.
Галоўны, як модна гаварыць, функцыянал асамблеі - гэта палітыка і бяспека; эканоміка, навука і экалогія; нарэшце, дэмакратыя, правы чалавека і гуманітарнае вымярэнне. Забягаючы наперад, скажам, што пасля мінскага саміта ў прыярытэты вынеслі надзвычай актуальныя міграцыю і тэрарызм.
Сіла і слабасць асамблеі ідуць поруч. 57 краін - 57 пазіцый. З аднаго боку любое рашэнне і ініцыятыва рэхам разносіцца па парламентах і ўрадах цэлага кантынента.
З іншага, пагадніць пункты погляду бывае проста немагчыма. Адгэтуль і перыядычныя скандалы.
Асамблея мае сур'ёзны ўплыў на Еўрапарламент і Еўракамісію. На аснове яе рэзалюцый часта фарміруецца парадак дня вядучых сусветных інстытутаў - напрыклад, ААН. Але рэзалюцыі - гэта рэкамендацыі, а з улікам падзення папулярнасці еўраінтэграцыі сярод простых грамадзян падае і іх значэнне.
За сваю гісторыю ў асамблеі былі як буйныя перамогі - напрыклад, параўнальна мяккі выхад з эпохі халоднай вайны, - так і буйныя паражэнні: цяперашняе супрацьстаянне Усходу і Захаду параўноўваюць менавіта з тымі замаразкамі.
Асамблею і АБСЕ ў цэлым часам заслужана крытыкуюць за палітызацыю правоў чалавека, але трэба аддаць належнае, парламентарыі раскрытыкавалі выбары і ступень волі і законнасці нават у Злучаных Штатах.
Калі падагульніць, асамблея - як люстэрка еўрапейскага парламентарызму. Каб яго крытыкаваць, спачатку варта хоць бы працерці пыл са штампаў і клішэ часоў халоднай вайны. А каб адлюстраванне наогул прыйшлося даспадобы, трэба папрацаваць над палітычнымі і сацыяльнымі праблемамі таго, хто ў гэтае люстэрка зазірае.
Адлюстраванне Беларусі, яе ініцыятыў, арганізатарскага майстэрства і рэнамэ за вялікі палітычны тыдзень сабраў Андрэй Крывашэеў. 1 жніўня 1975 у Хельсінкі свет вырашыў пакончыць з халоднай вайной. Праз 15 гадоў на руінах савецкай сістэмы Еўропа вырашыла, што яе ледніковы перыяд скончаны. Праз яшчэ чвэрць стагоддзя апынулася: чуткі пра скон эпохі барацьбы сістэм, гонкі ўзбраенняў і лакальных канфліктаў цішком моцна перабольшаныя. Наша Еўропа наступіла на граблі рукатворнай фрагментацыі. Паставіла на карту жыцці трох пакаленняў пасля "Хельсінкі-1".
Свету патрэбна новая глабальная дамова. Новы фармат бяспекі і супрацоўніцтва. І каму, як не АБСЕ, аднайменнай арганізацыі, заявіць такі фармат. У парламенцкім вымярэнні. У Мінску.
Кіраўнік парламенцкага вымярэння АБСЕ зрабіла стаўку на Мінск. Тут поспех "нармандскага фармату" - як, на жаль, рэдкі ўзор поспеху дыпламатыі еўрапейскай. Плюс беларуская сталіца - гэта і Захад, і Усход у адной кампактнай, спакойнай і прагматычнай еўрапейскай дзяржаве. Рэдкае спалучэнне. Хоць кветкі для Крысцін Мутанен ад Прэзідэнта былі ўсё ж беларускія.
На гэтай сустрэчы прэм'ернае абмеркаванне беларускіх ініцыятыў для АБСЕ. Яны, па сутнасці, - рэформа. Лячэнне аўтарытэтнага, маштабнага, але, на жаль, хворага на нерашучасць інструмента еўрапейскай палітыкі.
Першая рэакцыя на ініцыятывы - тут жа ў холе Палаца Незалежнасці, яшчэ да пленарнага пасяджэння. Генсак Асамблеі прызнае, што Беларусь ставіць дакладны дыягназ.
Ад Палаца Незалежнасці да выставачнага комплексу, першай пляцоўкі саміта, усяго некалькі сотняў крокаў. Але ад здабыцця фармальнага суверэнітэту да сцвярджэння незалежнай і паважанай пазіцыі ў еўрапейскіх раскладах - цэлых 25 гадоў. Беларусь прайшла іх упэўнена і з годнасцю, як прайшлі галоўныя спікеры да галоўнай парламенцкай трыбуны кантынента.
Для Беларусі самы аўтарытэтны парламенцкі форум у Еўраатлантыцы і Еўразіі - гэта ўклад у рэальны суверэнітэт і імідж дзяржавы. Саміт робіць немагчымым вяртанне да прахалодных адносін з Еўрасаюзам. Калі проста: любы дэпутат, які папрацаваў з беларускімі калегамі і не быў ангажаваным, становіцца нашым сябрам. Чатыры сотні новых сяброў у парламентах Амерыкі, Еўропы і Азіі - самы відавочны вынік тыдня.
На першай жа пленарнай сесіі пра самае вострае і набалелае. Пазіцыя Прэзідэнта Беларусі: наша Еўропа на ракавым раздарожжы. Бяздзейнасць згубная. Палітыкам варта не ісці на повадзе чужога парадку дня, а бегчы, абганяючы выклікі і пагрозы хаця б на крок. І пачаць з сябе - прыняць статут АБСЕ і адзіныя правілы гульні.
Другі канцэпт ад Прэзідэнта: адмова ад варагуючых блокаў на карысць інтэграцыі інтэграцый. АБСЕ павінна стаць "клеем" для двух саюзаў - Еўразійскага і Еўрапейскага плюс Азія, пачынаючы з Кітая.
Калі шырэй, Еўропе трэба расставіць прыярытэты - спачатку раздавіць тэрарызм, выратаваць бежанцаў, спыніць бескантрольную міграцыю, а ўжо потым мерацца дэмакратыямі. Свету патрэбны новы стандарт, новы дагавор, новая архітэктура развіцця і даверу. Прэзідэнт прапануе Хельсінкі-2.
Атмасферу Мінска і дух Хельсінкі трэба ўкласці ў будучыню еўрапейскай палітыкі. Гэта пазіцыя і кіраўніка Парламенцкай асамблеі, і найбуйных дэлегацый і назіральнікаў, сярод якіх Аб'яднаныя Нацыі.
Крысцін Мутанен, старшыня Парламенцкай асамблеі АБСЕ: "Беларусь займае асаблівае месца ў Еўропе як геаграфічна, так і палітычна. Усім добра вядомая работа Беларусі ў міжнароднай супольнасці. Беларуская дэлегацыя ў нашай Асамблеі дзейнічае вельмі актыўна. Мінск на працягу дзесяцігоддзяў прызнаецца як месца працы міжнароднай дыпламатыі і ўрэгулявання канфліктаў. Па сутнасці Мінск - гэта сінонім намаганняў па дасягненні міру. Як сказаў Прэзідэнт Беларусі, мы павінны дзейнічаць у духу Хельсінкі, каб адвесці Еўропу ад небяспечнага края, пераадолець ксенафобію, рознагалоссі паміж Усходам і Захадам, каб спыніць новую гонку ўзбраенняў. Можа, мы не дасягнем усяго і адразу, але мы закладзем падмурак для паўнавартаснага супрацоўніцтва".
Трэцяя з ключавых ініцыятыў беларускага лідара - урадавае вымярэнне супрацоўніцтва. Прэзідэнты, канцлеры і прэм'еры АБСЕ павінны сустрэцца і акрэсліць контуры будучыні агульнай Еўропы. Парламентарыі - пралабіраваць такую сустрэчу.
Прадстаўнік выканаўчай улады, да якой звярнуўся Прэзідэнт, рэагуе. Себасцьян Курц, дзеючы старшыня АБСЕ і міністр замежных спраў Аўстрыі, за моцную АБСЕ. Аб гэтым і з трыбуны Асамблеі, і ў асабістым грунтоўным дыялогу з Аляксандрам Лукашэнкам.
Ёсць у мінскага фармату АБСЕ і практычны вынік. Парламентарыі падтрымалі ключавую рэзалюцыю Беларусі па барацьбе з псіхаактыўнымі рэчывамі (спайсамі).
Спайсы забіваюць на ўсёй прасторы АБСЕ, і Беларусь знайшла гэты нерв сучаснага свету, прапанаваўшы выразны план дзеянняў і свой вопыт барацьбы.
Барацьба з сучасным рабствам і гандлем людзьмі - яшчэ адзін рэальны ўклад Беларусі ў бяспеку Еўраатлантыкі і Еўразіі. Афіцыйны Мінск б'ецца з трафікінгам на пляцоўцы Аб'яднаных Нацый ужо 15 гадоў. Не без поспеху. У тым ліку дзякуючы нашым намаганням выратаваныя сотні тысяч жыццяў. Сёння асноўнае поле бою - Паўднёвая Еўропа. Ёй адрасавана падтрымка Беларусі.
Антытэрор - у Мінску створаны пастаянны камітэт Асамблеі па процідзеянні гэтай сусветнай пагрозе. Так, дэпутаты не сілавікі, але іх уклад - прававыя рамкі і каардынацыя намаганняў. Бо мінімум палову нядаўніх тэрактаў у Еўропе і Амерыцы можна было прадухіліць, своечасова падзяліўшыся інфармацыяй. Так было ў Бельгіі і Францыі, ЗША і Расіі, Ізраілі і Турцыі.
Падводзячы вынікі мінскага фармату АБСЕ, парламентарыі скажуць: сёння Беларусь без ілжывай сціпласці не проста цаглінка ў цэнтральным фасадзе, а адзін з архітэктараў будучыні Еўропы.
Раберта Мантэла, Генеральны сакратар Парламенцкай асамблеі АБСЕ: "Я хацеў бы павіншаваць беларускія ўлады, парламент, урад з выдатным узроўнем арганізацыі сустрэчы. Усе дэлегаты засталіся вельмі задаволены. Для вас выдатная магчымасць паказаць, як у краіне ідуць справы. Для дэлегатаў жа - выдатны шанц убачыць гэта на свае вочы. Таксама адзначу вельмі ўдалы выбар парадку дня - умацаванне ўзаемнага даверу. Гэта вельмі актуальна для рэгіёна АБСЕ. Мінскія сустрэчы і ёсць рух у гэтым напрамку. Наогул Мінск становіцца цэнтрам міжнароднай дыпламатыі, як у выпадку з украінскім крызісам і групай па Нагорным Карабаху. Мінск сёння без перабольшання - скрыжаванне міжнароднай палітыкі".
Быць у эпіцэнтры перабудовы Еўропы, быць архітэктарам - нялёгкая праца і каласальная адказнасць. Але як неаднаразова падкрэсліваў Прэзідэнт: мы адчуваем Еўропу як свой дом, а свой дом беларусы прывыклі і ўмеюць будаваць сваімі рукамі. Пачынаючы з падмурка - даверу і бяспекі, якія на тыдні моцна ўмуравалі ў еўрапейскую палітыку на мінскім саміце Парламенцкай асамблеі АБСЕ.
