Асноўная група Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы прайшла ў беларускай сталіцы

4 ноября 2018

Такім чынам, зараз падрабязна спынімся на "мінскім Мюнхене" - так сцісла нашы калегі-журналісты далі мянушку сустрэчы асноўнай групе Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы ў беларускай сталіцы. Геаграфічна два гарады падзяляе паўтары тысячы кіламетраў, але ў сярэдзіне тыдня ў дыпламатычным і палітычным сэнсе яны разам сталі сінонімамі адкрытай і давернай гутаркі аб лёсе нашага агульнага дома - Еўропы. І нават шырэй - лёсе Еўразіі і Еўраатлантыкі. Высокае прадстаўніцтва Расіі, ЗША, АБСЕ і яшчэ двух дзясяткаў дзяржаў з двух кантынентаў дазваляе нам зрабіць такое абагульненне.

Гэтай тэме мы і прысвяцім вялікую частку нашай праграмы. Але, па-першае, давайце паслухаем тое, што сёння сказаў Прэзідэнт. Аб бяспецы сёння гаварылі і ў невялікім пасёлку Балбасава.

Увогуле, тэма бяспекі сапраўды важная. Калі нават простыя людзі ў глыбінцы так ёй цікавяцца. Што ўжо гаварыць аб журналістах. Сказаць, што сустрэча ў Мінску выклікала рэзананс у прэсе, значыць не сказаць амаль нічога. Мінскія дыялогі працытавала большасць аўтарытэтных рэдакцый па ўсім свеце. І гэта, нягледзячы на тое, што большасць сустрэч прайшлі ў фармаце "чатэм хаўс". Калі проста, то нязвыклы для нашага слыху фармат значыць - "гавары вельмі адкрыта, але не цытуй адкрыцці іншых спікераў". Журналісты пры гэтым запрашаюцца толькі на кароткія ўступныя словы палітыкаў і экспертаў.

Але нават тых дыялогаў, якія атрымалася пачуць прэсе, хапіла, каб напоўніць перадавіцы аўтарытэтных газет, топавыя радкі на стужках сусветных інфармагенцтваў і першыя сюжэты тэлевізійшчыкаў. Што выклікала такую цікавасць у нашых калегаў і якая атмасфера панавала ў прэс-цэнтры Палаца Незалежнасці ў асноўны дзень сустрэчы - спытаем у нашага палітычнага аглядальніка Андрэя Крывашэева.

Першае назіранне прэсы было такое, што ёй літаральна не хапіла месца ў вялікай зале прэс-цэнтра Палаца Незалежнасці. А ён месціць да сотні чалавек. У выніку для нас адкрылі дадатковую залу для прэс-падыходаў і канферэнцый і яшчэ адну прэс-зону ў зале ўрачыстых цырымоній.

Па-другое. Звычайна ад адной краіны прыязджае адна, максімум дзве групы. Напрыклад, інфармагенцтва і тэлеканал. Астатнія цытуюць. На "мінскім Мюнхене" было і па тры, і па чатыры групы. Усе хацелі, і ў выніку атрымалі эксклюзіў.

Трэцяе. Звычайна ўдзельнікі падобных дыялогаў вельмі асцярожна каментуюць і сваю пазіцыю, і сутнасць альтэрнатыўных меркаванняў. Ніякіх нюансаў, кантэксту, паменш канкрэтыкі і прамых, недвухсэнсоўных ацэнак. Гучыць гэта прыкладна так: "Мы дамовіліся ўзмацніць, пашырыць, развіць або абмеркаваць яшчэ раз" (патрэбнае падкрэсліць). Такія інтэрв'ю - "праклён" для журналіста. Іх альбо не выдаюць зусім, альбо дапаўняюць нейкімі "дасведчанымі ананімнымі крыніцамі". На сустрэчы ў Мінску ўсё было інакш, і адкрыты тон задаў Прэзідэнт Беларусі. Выразныя, часам вельмі жорсткія ацэнкі, пэўныя прапановы, ніякага палітэса і недамовак.

Дарэчы, цікава было назіраць, як рэагуюць калегі на такую адкрытасць. Пішучыя імгненна фіксавалі ключавыя думкі, і праз хвіліны яны ўжо станавіліся загалоўкамі на стужках навін, "твитамі", і разыходзіліся па сацыяльных сетках. Падчас выступлення ў прэс-цэнтры была практычна абсалютная цішыня - толькі клавіятуры стукалі. А калі Прэзідэнт адкрыта выказаўся аб украінскім канфлікце і польскай ваеннай ініцыятыве, тэлевізійшчыкі, не чакаючы іншых спікераў, кінуліся "праміцца". На нашым слэнгу гэта значыць выходзіць у прамы эфір з навіной, якая гэткая значная, што не можа пачакаць да чарговага выпуску навін.

Шчыра кажуючы, такую рэакцыю прэсы ў Палацы Незалежнасці мы бачылі хіба што падчас лёсавызначальных мінскіх перамоў па Украіне ў "нармандскім фармаце" чатыры гады таму. І гэта яшчэ адзін паказчык важнасці "мінскага Мюнхена".

Найважнейшыя моманты гэтай сустрэчы і самыя адкрытыя ацэнкі экспертаў мы сабралі ў нашым рэпартажы.

Мюнхенскай платформе - без малога 55 гадоў. Пачыналася як дыялог палітыкаў і вайскоўцаў Германіі і ЗША. Але ўжо з 80-ых гэта вялікая трансатлантычная канферэнцыя. Свайго роду Давос па пытаннях бяспекі. На высокім узроўні дзеючых і адстаўных палітыкаў, дыпламатаў і сілавікоў абмяркоўваюцца ўсе самыя гарачыя тэмы і месцы на планеце. Аналітыка і пазіцыі спікераў часта становяцца асновай рэальнай палітыкі і нават міждзяржаўных дамоў.

З 2009-га старшыня канферэнцыі - найдасведчаны нямецкі дыпламат Вольфганг Ішынгер. Менавіта ён прывозіць "мюнхенскі фармат" у Мінск. Тым самым пацвярджаючы экспертнае меркаванне: за апошнія 5 гадоў мала хто зрабіў для супакаення "сэрца Еўропы" больш, чым Беларусь.

Адкрытасць па-за паліткарэктнасцю - гэта стыль Мюнхенскай канферэнцыі. Дзе яшчэ чыноўнік АБСЕ прызнаецца, што арганізацыя не спраўляецца. Аб нармандскім Мінску ўспамінае і старшыня канферэнцыі, даючы слова беларускаму лідару.

Аб сваёй адкрытасці Аляксандр Лукашэнка папярэджвае з першых жа слоў. Не час зараз для палітэсу. І гэты шчыры фармат адзначаць усе госці.

Рэальная палітыка па-беларуску - гэта не рэал-палітык з падвойнымі-патройнымі стандартамі. У нас гэта выразнае ўсведамленне пагроз і канкрэтыка ў прапановах. Халодная вайна ўжо не толькі ў арсеналах і рыторыцы, але, што больш небяспечна, у эканоміцы. Глабальныя ігракі дамовіцца не могуць або не жадаюць. Гандлёвыя войны ўжо норма. Калі не спыніцца, нормай стане рэгіянальны ўзброены канфлікт. Гордзіеў вузел сёння - Украіна. Тэст на палітычную прафпрыдатнасць - упэўнены Прэзідэнт.

Для Беларусі відавочна: калі мінскі дыялог праваліцца або зацягнецца да фарсу, вайны не пазбегнуць. Таксама не знайсці выйсце, калі перамовы даручыць тым, каму выгадная вайна або замарожаны канфлікт. Мінску сапраўды невыгадна - ужо прынялі 160 тысяч бежанцаў і ўладкавалі, як родных, плюс выдаткоўваем мільёны на бяспеку меж, уключаючы межы Еўрасаюза. Усведамляючы гэта - каментарый і пытанне старшыні мюнхенскай платформы: што здольна прасунуць нас да выніку?

Ці ўсвядомяць у Еўрасаюзе місію цяперашняга пакалення палітыкаў? Безумоўна. Але дэфіцыт палітычнай волі спараджае ўсё новыя і новыя "слабыя" вырашэнні. Не толькі даверу - моцных палітыкаў у Еўропе амаль не засталося. Гэтую прычыну нямецкі палітолаг Пітэр Шульц лічыць галоўнай перашкодай у рэалізацыі, у тым ліку, беларускіх ініцыятыў.

Цікавіць Еўрасаюз і пазіцыя Мінска ў новай гонцы ўзбраенняў, па сутнасці, гонцы на выжыванне, бо сучасная зброя здольна "абнуліць" кантынент. Вольфганг Ішынгер як дасведчаны дыпламат пытанне Прэзідэнту фармулюе больш мякка: "Ці ўлічваюць звышдзяржавы вашы інтарэсы ў сферы бяспекі?".

Ці разумеюць пазіцыю Беларусі ў Еўрасаюзе - безумоўна. Нават Лондан, павольна дрэйфуючы ў палітыцы ад Бруселя, не ў захапленні ад імпульсіўнасці Трампа і ваяўнічасці Польшчы.

Але "трампізм" - гэта палітычны факт, і проціяддзі ад правакацый Еўрасаюз пакуль не знайшоў - упэўнены аналітык самай аўтарытэтнай на Туманным Альбіёне кенцкай школы палітычнай думкі, прафесар Рычард Саква.

З досведу мінулых войнаў - яшчэ адзін пастулат беларускай дыпламатыі: не дапусціць новых разломаў, склеіць кантынент народнай дыпламатыяй і эканомікай. Можна, вядома, па даўніне - павучаць Усход правамі чалавека і рэзаць па жывым эканамічную базу. Але такая крывадушнасць памнажае канфлікты, не вырашаючы старых. А тут яшчэ новае пакаленне палітыкаў на падыходзе, тых, для каго вайна - гэта фільмы і камп'ютарныя гульні, а не кроў і папялішчы. Могуць загуляцца - упэўнены Прэзідэнт.

Што вынеслі ўдзельнікі сустрэчы са зносін з Прэзідэнтам, у тым ліку вельмі адкрытых тэт-а-тэт у кулуарах? Па-першае, шчырую падтрымку Еўрасаюзу - ён неабходны як стабілізатар Еўразіі і цэнтр сілы ў сусветнай палітыцы. Па-другое, стабільнасць самой Беларусі і імкненне інвеставаць яе ў супакаенне рэгіёна. Звычайна скупыя і асцярожныя ў ацэнках дасведчаныя палітыкі і дыпламаты гэты раз не пазбягалі каментарыяў.

Вялікая Еўропа выбрала Мінск, каб гаварыць аб бяспецы. Мінск выкарыстаў гэты выбар яшчэ і для двухбаковых перамоў.

Шматлікія кіраўнікі замежных дэлегацый прасілі аб асабістым дыялогу. І так склалася, што ў шчыльным графіку беларускага Прэзідэнта апынулася ўдвая больш сустрэч, чым дзён у тыдні.

Напрыклад, важны дыялог з прэм'ер-міністрам Сербіі. Лідар адзначае: у Еўропе новая хваля гутарак аб балканскім канфлікце. Гэта небяспечна. Беларусь традыцыйна гатовая дапамагчы блізкаму і братэрскаму народу. З аднаго боку - эканоміка, можам большаць сумеснымі прадпрыемствамі, з іншага - Мінск як платформа для прамога балканскага дыялогу - без карыслівых пасрэднікаў. Паказальна, што Белград і Прыштына гэты шанец не выпусцілі. Аб чым адкрыта прызналіся пасля.

Яшчэ дзве прынцыповыя сустрэчы - з прэм'ер-міністрам Малдовы і старшынёй сената Казахстана. З Паўлам Філіпам азначылі новыя праекты ў эканоміцы, паставіўшы планку ў паўмільярда долараў тавараабароту. З саюзнай Астаной пайшлі значна далей за эканоміку, закрануўшы ў тым ліку парадак Мюнхенскай канферэнцыі. Тут і абнаўленне АДКБ - Казахстан ужо праз некалькі дзён прыме саміт арганізацыі - і погляд саюзнікаў на рэгіянальную бяспеку.

Наогул "мінскі Мюнхен" немагчыма вырваць з паслядоўнай і прадуманай стратэгіі Беларусі па прасоўванні дыялогу. Ад нармандскага фармату і парламенцкага вымярэння АБСЕ да канферэнцыі па антытэроры і кібербяспекі. Крок за крокам не дакучліва, але настойліва Мінск удзельнічае ў пабудове новай еўрапейскай архітэктуры стабільнасці. Ужо прадуманыя і наступныя крокі. Так, гатовыя прыняць сумесную канферэнцыю ААН і АБСЕ і саміт па новых выкліках у лічбавую эпоху. Прапануем адрадзіць "групу мудрацоў", а ў перспектыве выйсці і на "Хельсінкі 2" як глабальны контур бяспекі. Амбіцыйна? Мабыць. Але намаганні Мінска знаходзяць падтрымку, а значыць ужо становяцца рэальнай палітыкай.

У сваіх мэтах, ініцыятывах і шматвектарнай палітыцы Беларусь вельмі адкрытая і зразумелая партнёрам. Яна не спрабуе дагадзіць, уціснуцца ў шэрагі "пасрэднікаў і міратворцаў" - без нас хапае, не гандлюе суверэнітэтам і ў прыярытэты выводзіць агульную стратэгічную, а не прыватную імгненную цікавасць.

Такая пазіцыя падкупляе, і менавіта таму абсалютная большасць высокіх гасцей і 4 гады таму, і на адыходзячым тыдні сышліся ў меркаванні: калі б такой камфортнай пляцоўкі не існавала, то такі Мінск і такі мінскі фармат варта было б прыдумаць дзеля агульнай бяспекі.