Зразумець Беларусь і прапанаваць палітычнай эліце Еўрасаюза перспектыву адносін з нашай краінай. З такой задачай у аўторак у Мінск прыбыў сур'ёзны дэсант з тузіна экспертаў Еўрапейскага савета па міжнародных адносінах.
Аналітыкаў сустрэлі сардэчна. Грунтоўныя і адкрытыя дыскусіі прайшлі ў МЗС, Палаце прадстаўнікоў і ўрадзе. Закрытых тэм не было. Абмяркоўвалі "Усходняе партнёрства" і наш у ім удзел, канфлікт на Украіне і пазіцыю Беларусі як міратворчай пляцоўкі і донара стабільнасці. Плюс аддаленую перспектыву - будучыя ўзаемаадносіны Еўразійскага і Еўрапейскага саюзаў.
Цікаўна, што многія з гасцей хоць і лічацца экспертамі па Усходняй Еўропе, у Мінску асабіста былі ўпершыню. Пры гэтым раней не саромеліся пісаць пра Беларусь. Магчыма адсюль шэраг няёмкасцяў, якімі запомніўся цяперашні візіт. Пра тое, з чым звязаны ўсплёск цікавасці да Беларусі і жаданне еўраэкспертаў разабрацца ў палітыцы нашай краіны асабіста, і, вядома, пра кур'ёзы місіі спытаемся ў нашага палітычнага аглядальніка Андрэя Крывашэева.
- Андрэй, з чым на ваш погляд завіталі знешнепалітычныя саветнікi ЕС?
- Думаю, усё проста - атрымаць інфармацыю пра Беларусь з першых рук і захаваць твар еўрасаюзаўскай дыпламатыі. Бо раней выходзіла зусім непрыстойна: у Мінск прыязджалі лідары ЕС (Францыі і Германіі), топавыя еўракамісары, другі і трэці ўладныя эшалоны Бруселя, а іх саветнікі займаліся міфатворчасцю і тыражавалі міфы 20-гадовай даўнасці. З такой аналітыкай адносіны не прасунуць. Вось і прыехалі.
- Ці варта чакаць прарыву пасля візіту такой вялікай дэлегацыі?
- Варта, але не хутка. Еўрасаюз наогул павольны бюракратычны механізм, гэта трэба ўлічваць. Пакуль звесткі перавараць эксперты, пакуль выкладуць іх у справаздачах, пакуль данясуць да еўрачыноўнікаў, пакуль спічрайтары ўкладуць гэтыя думкі ў вусны палітыкаў - на ўсё трэба час. Хаця, упэўнены, першы плён мы адчуем ужо на майскім саміце "Усходняга партнёрства" ў Рызе. Наконт гэтага гаварылі шмат. Дарэчы, у нас ужо ёсць падобны вопыт. Успомніце, з якой настойлівасцю ў Мінск прыязджалі вядучыя аналітыкі ЗША. Рыторыка і адносіны пачалі мяняцца праз 2-3 гады. Пры тым, што амерыканцы відавочна больш кемлівыя ў знешняй палітыцы.
- Андрэй, склалася адчуванне, што эксперты прыехалі з новым усведамленнем ролі Беларусі ў Еўропе як донара стабільнасці і, як зараз модна гаварыць, медыятара міратворчага працэсу. Гэта так?
- Вы маеце рацыю. Беларусь нарэшце прызналі суверэннай, адказнай дзяржавай, сумленным і надзейным партнёрам. Наконт донара стабільнасці гавораць усе. Ну ці амаль усе. Але тут ёсць нюанс. Донарства - місія высакародная, але небяспечная. Нават донары крыві рызыкуюць, і для аднаўлення ім трэба сок і гематаген. Таму калі Беларусь - донар стабільнасці для Еўропы, нашы партнёры павінны разумець: у гэта трэба ўкладвацца. У прыватнасці, у бяспеку агульных межаў, барацьбу з наркатрафікам і гандлем людзьмі, палітычную і сацыяльную стабільнасць. У адзіночку і без "гематагену" ні адзін палітычны арганізм не справіцца. Эксперты, відаць, гэта ўжо ўсвядомілі.
Чарльз Грант, палітолаг, публіцыст, дырэктар Цэнтра еўрапейскіх рэформ (Вялікабрытанія): "Першае пытанне, якое мы хочам абмеркаваць з беларускімі калегамі, - як Еўрасаюз можа дапамагчы Беларусі ў святле канфлікту ў Еўропе, што выліўся пасля таго, як з'явілася сістэма санкцый у дачыненні да Расіі? Размова пра тэхнічную дапамогу, садзейнічанне ў фінансавым плане. Другое пытанне - узаемадзеянне паміж Еўразійскім эканамічным і Еўрапейскім саюзамі. Якія перспектывы з'явяцца ў партнёраў пасля таго, як адносіны паміж абедзвюма інтэграцыйнымі структурамі стануць больш мірнымі і прыязнымі?"
Зазначце: спачатку Беларусь, потым Еўразійскі саюз. Брытанскі журналіст і палітолаг Чарльз Грант.
Але вось кур'ёз. У 2000 годзе той жа Грант публікуе грунтоўны даклад "Еўрасаюз-2010. Аптымістычны погляд у будучыню". Паводле Гранта ён выглядае так… Нічога не бянтэжыць? Правільна, на аптымістычнай карце Еўропы наогул няма Беларусі. Пагадзіцеся, варта было прыехаць да нас, каб аднавіць справядлівасць і дапоўніць суверэннай Беларуссю палітычную геаграфію кантынента.
Другі кур'ёз, які літаральна ўзарваў Інтэрнэт і сацыяльныя сеткі, належыць Карлу Більту. Гэта ў мінулым прэм'ер, а да нядаўняга міністр замежных спраў Швецыі. Быўшы чыноўнікам, а не экспертам, ён таксама шмат і ахвотна разважаў наконт Беларусі. Прыехаўшы ў Мінск у новай якасці, апублікаваў у "Твітары" цікаўнае пытанне: "Куды насамрэч хоча ісці Беларусь? Спрабую знайсці адказ тут, у Мінску. Няпростая сітуацыя". І фота з гасцініцы.
Наша знешнепалітычнае ведамства адрэагавала ў момант і дасціпна: "Скрыжаванне вуліц Леніна і Інтэрнацыянальнай, фатаграфія з гатэля "Еўропа" на плошчы Свабоды. Гэта гаворыць само за сябе".
Іншымі словамі, Беларусь памятае і паважае сваю гісторыю, знаходзіцца ў сэрцы Еўропы і нікуды "мігрыраваць" не збіраецца. А свабода і незалежнасць - нашы галоўныя каштоўнасці. Тонка, дыпламатычна, але абсалютна па справе. Спадзяюся, усе эксперты, якія пабывалі на тыдні ў Мінску, гэтую простую формулу асвоілі цалкам.
- Андрэй, на экспертах Еўрапейскага савета па міжнародных адносінах не заканчваецца інтэлектуальная думка Еўропы і свету аб Беларусі. Ведаю, Вы рыхтуеце новы, ужо пяты па ліку сезон аўтарскага праекта "Дыялогі аб цывілізацыі". Яго адметнасць якраз у інтэлектуалах сусветнага ўзроўню. На чым Вы зрабілі акцэнт у новым сезоне і што пра нашу краіну гавораць вашы "прарокі з чужых айчын"?
- На тое яны і "прарокі", каб аналізаваць глыбей, не хапацца за догмы і міфы і з дзіўнай дакладнасцю прадказваць будучыню. У пятым сезоне мы і сабралі такія вяршкі інтэлектуалаў з Еўрасаюза, Штатаў, Канады і Азіі. Пачнем праз адну нядзелю, адразу пасля "Галоўнага эфіру". І наш першы герой - кіраўнік Сусветнай асацыяцыі даследавання сусветных каштоўнасцяў, прафесар найстарэйшага шатландскага ўніверсітэта ў Абердзіне Крысціян Хэрпфер. Гэта ён чвэрць стагоддзя даследаваў усе постсавецкія рэспублікі, у тым ліку Беларусь з 1992 года. Такіх сюрпрызаў, як Більт і Гранд, вядома, не дапускаў. Наадварот, за пяць гадоў прадказаў украінскую трагедыю і за тры гады - Еўразійскі саюз і новую ролю Беларусі на кантыненце.
Крысціян Хэрпфер, доктар паліталогіі і сацыялогіі, прафесар універсітэта Абердзін, прэзідэнт Асацыяцыі даследавання сусветных каштоўнасцяў (WVSA) (Аўстрыя): "Сёння многія еўрапейскія краіны і не толькі еўрапейскія разлічваюць на Беларусь. Мінск стаў караблём надзеі, якому па сілах выратаваць свет ад горшага сцэнарыя. Раптам усе еўрапейскія лідары вырашылі падтрымаць Прэзідэнта Лукашэнку і беларускі ўрад у іх міратворчай ініцыятыве. Беларусь не звышдзяржава, а невялікая еўрапейская краіна, такая ж, як Аўстрыя. Раней вас не разглядалі асобна, а прылічвалі да нейкага саюза ці блока. Сёння ж Беларусь адбылася як паўнавартасная суверэнная дзяржава, гэты факт усведамляе і прымае большасць экспертаў і палітыкаў".
Думаю, калі б да сацыёлага своечасова прыслухаліся палітыкі, многіх катастроф ад Украіны да Сірыі і Ірака ў свеце можна было б пазбегнуць. Таму ў праекце мы зрабілі ўпор на лепшую аналітыку і прагнозы нашай агульнай будучыні.
Час сепаратызму на кантыненце, і Мінск як еўрапейскі донар стабільнасці. Хто ўваскрашае культ сілы і дыназаўраў халоднай вайны?
Крысціян Хэрпфер: "Мінскія перамовы - гэта вяртанне да цывілізаванасці. Супрацьстаянне вельмі псуе рэпутацыю палітыкаў і Еўропы ў цэлым. Ратуе яе сёння менавіта Беларусь".
Фармальнае права супраць рэальнай улады - да чаго прыводзіць геапалітычны эгаізм звышдзяржаў і як выжываць малым дзяржавам?
Рычард Фальк: "Не ўмешвацца - значыць прайграць. Разумны нейтралітэт і кампетэнтная дыпламатыя - гэта апошні бастыён малых краін, такіх, як Беларусь".
Выбарная легітымнасць памерла. Жыве анлайн-легітымнасць. Чаму ўлада больш не абароненая бюлетэнем?
Пётр Дуткевіч: "Улада павінна клапаціцца 24 гадзіны 7 дзён на тыдзень аб сваіх грамадзянах. Інакш атрымліваецца тое, што ў Лівіі, тое, што ў Сірыі, тое, што ў Тунісе, тое, што ёсць у Егіпце, тое, што на Украіне. Улада будзе зрынутая".
Ідэі, якія варта пачуць. І людзі, якіх хочацца слухаць.
Вальтэр Швімер: "Як і сто гадоў таму падобна, што палітыкі захварэлі на аўтызм. Яны не могуць нармальна мець зносіны і фармуляваць запыты грамадства".
"Прарокі з чужых айчын" пра тое, як выжыць у сучасным свеце …
Крысціян Хэрпфер: "Мы ўступілі ў новую палітычную эру войнаў і канфліктаў. Каб выжыць, трэба зноў вучыцца дыпламатыі".
"Дыялогі аб цывілізацыі". Сезон пяты. На "Беларусь 1".
- Дзякуй, Андрэй. З нецярплівасцю чакаем новага сезона.
У "Галоўным эфіры" новыя еўрапейскія трэнды ва ўспрыманні Беларусі каменціраваў наш палітычны аглядальнік Андрэй Крывашэеў.
