"Нармандская чацвёрка" ў Мінску, гавораць палітыкі, каб змоўклі гарматы

15 февраля 2015
Вечар, 15 лютага. Дзень, калі слова мір, хочацца верыць, гучыць па-асабліваму. Сёння першыя суткі, калі на ўсходзе Украіны змоўклі гарматы - такое ключавое рашэнне "нармандскай чацвёркі", якая на гэтым тыдні сустракалася ў Мінску.

Беларуская сталіца ператварылася ў эпіцэнтр сусветнай палітыкі. Лідары Расіі, Украіны, Германіі і Францыі сабраліся ў Палацы Незалежнасці, каб выкарыстаць шанец мірнага вырашэння крызісу. Пошук кампрамісаў зацягнуўся амаль на 16 гадзін.

Рэкордна доўгія і складаныя перамовы гавораць пра тое, што бакі сустрэліся на мінскай пляцоўцы, каб знайсці адзіна дакладнае рашэнне. Яго палітыкі выпрацавалі і апісалі на шасці старонках. Комплекс мер па выкананні мінскіх пагадненняў - так называецца ключавы дакумент - падпісала кантактная група, якая вяла дыялог паралельна.

Ён утрымоўвае 13 пунктаў. Ключавы з іх - спыненне агню ў ноч з суботы на нядзелю. Пра тое, як выконваецца перамір'е, сёння мы яшчэ пагаворым у нашай праграме. Сярод іншага, бакі таксама дамовіліся - за два тыдні цяжкія ўзбраенні адвядуць на адлегласць мінімум 50-ці кіламетраў. У дакуменце прапісана і ўвядзенне ў сілу закона, які забараняе праследаванне і пакаранне асоб, звязаных з падзеямі ў Данецкай і Луганскай абласцях. На працягу 19-ці дзён вызваляць заложнікаў у фармаце "ўсіх на ўсіх". Таксама, да канца гэтага года ва Украіне павінна быць праведзена канстытуцыйная рэформа. Лідары "нармандскай чацвёркі" падпісалі і асобую дэкларацыю ў падтрымку мер па выкананні мінскіх пагадненняў.

Перамовы сталі аднымі з самых працяглых у кар'еры лідараў "нармандскай чацвёркі". Кіраўнікі дзяржаў, фактычна, не спынялі дыскусію: залу калі і пакідалі, то ненадоўга, - напрыклад, каб патэлефанаваць, альбо зарадзіць тэлефон, а ежу і каву ім прыносілі проста ў пакой для перамоў. Дык што ж прапанаваў Мінск у якасці перагаворнай пляцоўкі? Пра што гаварылі палітыкі ў кулуарах? Як правялі бяссонную ноч лідары краін і паўтысячы рэпарцёраў? Наш спецыяльны карэспандэнт Вольга Макей прабралася ў той самы зачынены пакой, дзе вырашаўся лёс Украіны.

Гэтыя кадры найважнейшых у гісторыі рашэння ўкраінскага канфлікту перамоў абляцелі ўсю планету. Пра навіны з Мінска распавялі больш за паўтысячы журналістаў з Еўропы, Азіі, ЗША, і краін Блізкага Усходу. Беларуская сталіца - эпіцэнтр галоўных навін у эфірах BBC, Euronews, Al-Jazeera, Fox News і шматлікіх іншых. Тысячы інфармацыйных паведамленняў і дзясяткі гадзін адзнятых відэаматэрыялаў. Зрэшты, усе гэтыя кадры ўжо сталі літаральна навучальным дапаможнікам для будучых дыпламатаў.

Літаральна з дакладнасцю да кадра Мікалай Сямілетнікаў паказвае, як важна дакладнасць пратакольнага цырыманіялу ў перагаворным працэсе. У структуры знешніх адносін ён ужо больш за два дзясяткі гадоў. За дыпламатычную кар'еру ўдзельнічаў у шматлікіх сустрэчах. Візіт у Мінск "нармандскай чацвёркі" называе самым паказальным прыкладам перагаворнага майстэрства.

Мікалай Сямілетнікаў, старшы выкладчык кафедры міжнародных адносін Акадэміі кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь: "Беларусь арганізавала гэты працэс, стварыла ўсе ўмовы, каб кіраўнікі дзяржаў прыбылі і абмеркавалі ўсе пытанні. Мінск увайшоў у гісторыю як пляцоўка, дзе была зроблена спроба спыніць братазабойчую вайну. Тое, што перамовы доўгія, - сведчыць пра напружанасць і рашучасць дасягнуць прымальнага рашэння".

Пра тое, што гэты перагаворны дзень будзе доўжыцца так доўга, ніхто не падазраваў. Яшчэ да пачатку сустрэчы - рэпарцёры фатаграфуюцца ў інтэр'ерах (шматлікія з іх тут упершыню). Тым часам прэс-цэнтр ужо падобны на мурашнік: пакуль карэспандэнты найбуйнейшых агенцтваў пішуць нататкі, за суседнім сталом працуюць тэлевізіёншчыкі: адзнятае трэба зманціраваць і адправіць за тысячы кіламетраў. Нягледзячы на мітусню, рэпарцёры тут апошнія падзеі абмяркоўваюць не менш бурна, чым палітыкі за сталом перамоў.

У чаканні прыбыцця лідараў "нармандскай чацвёркі", журналісты ў кулуарах абмяркоўваюць і расстаноўку флагаў для цырымоніі фатаграфавання. Нюансы дыппратакола нібыта дэманструюць - Расія і Украіна - пакуль процілеглыя берагі, Францыя і Германія - мост паміж імі. Беларусь - наперадзе, нібыта лакаматыў, які цягне ў мірны бок. Тым часам хол Палаца Незалежнасці запаўняецца журналістамі. Відавочны знак: картэжы з лідарамі набліжаюцца да параднага пад'езда.

Да пачатку перамоў у "нармандскім фармаце" - Пётр Парашэнка і Аляксандр Лукашэнка сустракаюцца тэт-а-тэт. Беларусь зробіць усё для ўсталявання міру ва Украіне - такая пазіцыя афіцыйнага Мінска.

Пётр Парашэнка, Прэзідэнт Украіны: "Перакананы, што сёння вочы ўсяго свету прыкаваныя да Мінска. І я трымаю кулакі, каб сённяшняя дата таксама ўвайшла ў гісторыю сусветнай дыпламатыі як дасягненне дамоўленасці аб міры".

У гісторыю сусветнай дыпламатыі ўвойдуць і гэтыя кадры. Прэзідэнт Францыі і канцлер Германіі - упершыню ў Беларусі. Аланд і Меркель па чырвонай дарожцы Палаца Незалежнасці ідуць разам. Аляксандр Лукашэнка па-джэнтэльменску фрау сустракае букетам белых цюльпанаў. Так прынята, каменціруюць відэа спецыялісты па дыппратаколе.

Апошняя зверка гадзіннікаў: Аляксандр Лукашэнка і Уладзімір Пуцін маюць зносіны тэт-а-тэт. Пасля, лідары "нармандскай чацвёркі" збіраюцца ў Зялёнай зале. Тэлездымка тут забаронена. Аднак у аб'ектывы тэлекамер паспявае трапіць поціск рукі прэзідэнтаў Расіі і Украіны.

Тым часам у холе рэпарцёры чакаюць цырымонію фатаграфавання. Гістарычны здымак жадае мець кожны, таму прэса ў цеснаце ды не ў крыўдзе: фатографы на падлозе, каб не перашкаджаць тэлевізіёншчыкам. Палітыкі правядуць каля паўтары гадзіны няпростых перамоў, тым не менш, не выйдуць да прэсы.

Не прастаяўшы на месцы і дзесяці секунд, палітыкі адпраўляюцца на сустрэчу з дэлегацыямі. Па шляху Аляксандр Лукашэнка спрабуе разрадзіць сітуацыю, жартуе.

Канцлер Германіі рускай мовай валодае дасканала. Вось і з Пятром Парашэнкам перад сустрэчай у пашыраным фармаце паспее нешта абмеркаваць. Некалькі хвілін - і прэсу просяць выдаліцца. Што абмяркоўвалі палітыкі, застанецца інфармацыяй закрытай, як дзверы залы. Праз іх ужо сапраўды не прасякне ніякая інфармацыя.

Рэпарцёры зноў чакаюць. Праца такая.

Андрэй Калеснікаў, спецыяльны карэспандэнт выдання "Коммерсант", Расія: "Гасціннасць беларускую мы ведаем, мы, расійскія журналісты, якія прыязджаюць па два разы на год. Пратакольныя службы, прэс-службы ведаюць, што тут не будзе ніякіх праблем".

Таццяна Мельнічук, карэспандэнт BBC у Беларусі: "Мне вельмі запомнілася фраза, якую сказаў Прэзідэнт Беларусі на прэс-канферэнцыі, калі ён сказаў "я гатовы тут гарбату ім падаваць і ручкі падносіць, толькі для таго, каб яны дамовіліся аб міры". Пазіцыя беларускага Прэзідэнта ацэнена не толькі намі, журналістамі, але і лідарамі сусветных дзяржаў".

А лідары сусветных дзяржаў, тым часам, зноў перамясціліся на перамовы ў вузкім фармаце. Дамаўляцца палітыкі будуць усю ноч.

Лідары "нармандскай чацвёркі" асноўную частку часу праводзяць вось у гэтым невялікім пакоі. Першапачаткова ён прызначаўся толькі для кароткага чаявання ў чаканні прыбыцця ўсіх гасцей, але ў выніку стаў эпіцэнтрам еўрапейскіх перамоў. Чаму - застаецца толькі здагадвацца.

Палітыкі, не задумваючыся аб дакладнасцях прытрымлівання пратакола, пакідаюць тут вопратку і не саромеючыся самі перасоўваюць мэблю так, як ім зручна. Канапы і крэслы перамяшчаюць бліжэй вось да гэтага невялікага часопіснага століка. Як стане вядома пазней - менавіта ён і стане тым, самым галоўным, сталом перамоў.

Але як жа быць у тым выпадку, калі трэба абмеркаваць вострае пытанне ўчатырох, тэт-а-тэт, без прысутнасці, саветнікаў і памочнікаў? Лідары "нармандскай чацвёркі" праяўляюць знаходлівасць. Хтосьці з палітыкаў вырашае зазірнуць за гэтыя дзверы. Тут, затым, і абмяркоўваюцца самыя сакрэтныя тэмы.

У гэтым пакоі палітыкі правялі ўсю ноч і выйшлі каля апоўдня. Увесь гэты час ля ўваходу дзяжурылі рэпарцёры. Доўгачаканы рып дзвярэй (а лідары некалькі разоў выходзілі з Зялёнай залы) і ў надзеі - фатографы нацэльвалі аб'ектывы, а журналісты расчахлялі мікрафоны. Тым часам на вуліцы, у чаканні прамых эфіраў, карэспандэнты праяўлялі вынаходлівасць.

Якой была геапалітычная бяссонніца ў лідараў "нармандскай чацвёркі" раніцай, распавёў Аляксандр Лукашэнка.

Пасменна спалі і журналісты. Ім бы ноч прастаяць і дзень пратрымацца. Зрэшты, як гэта было, на сабе выпрабаваў і вядучы выніковай праграмы на НТБ Вадзім Такмянёў. Ён прыляцеў у Беларусь, каб адчуць атмасферу мінскай пляцоўкі.

Вось яна, палітычная кухня Палаца Незалежнасці. Рэцэпты гатавання "мірных" страў. На стале - звыклыя беларусам дранікі, сала, грыбы. Адзінае, аб чым не спрачаліся лідары, - дык гэта аб густах.

Шлях да мірнага пагаднення ляжыць не толькі праз страўнік. Перагаворную дыстанцыю "нармандская чацвёрка" пераадольвае больш чым за 15 гадзін. І ў геапалітычным марафоне перамагае сяброўства.

Уладзімір Пуцін, Прэзідэнт Расійскай Федэрацыі: "Гэта не самая лепшая ноч у маім жыцці, але раніца на, мой погляд добрая, таму што нягледзячы на складанасці, нам атрымалася дамовіцца аб галоўным".

А галоўнае - гэтае спыненне агню, пачынаючы з 15 лютага. Гэта адзін з 13 пунктаў дакумента, які завізіравала кантактная група. Там жа прадугледжаны адвод цяжкага ўзбраення на адлегласць да 140 кіламетраў і вызваленне заложнікаў. Лідары "нармандскай чацвёркі" прапісалі і асобую дэкларацыю, у падтрымку мер па выкананні мінскіх дамоўленасцяў.

Як атрымалася знайсці той самы мірны кампраміс, у Аляксандра Лукашэнкі цікавіцца вядучы тэлеканала "Расія" Сяргей Брылёў. За апошнія 4 гады Прэзідэнт тройчы быў госцем адной з самых рэйтынгавых праграм "Весткі ў суботу". І штораз падстава была вельмі важкая. На саміце "нармандскай чацвёркі" Беларусь не была пабочным назіральнікам. Мінск не менш за Кіеў, Маскву, Парыж і Берлін зацікаўлены ў міры ў суседзяў.

Зрэшты, беларускі лідар у інтэрв'ю не адмовіў нікому. Вось, чарговы раз карэспандэнты атачаюць Прэзідэнта шчыльным кальцом. Аляксандр Лукашэнка як заўсёды адкрыты і шчыры.

Нюансамі перамоў беларускі лідар падзяліўся і з рэпарцёрамі НТБ. Усё, што ўбачыў сваімі вачамі, - з першых вуснаў.

Не выпускаюць з выгляду Пятра Парашэнку і рэпарцёры. Вось зноў суправаджаюць у фае. У натоўпе адзін з тэлеаператараў нават падае: украінскі прэзідэнт падае руку.

Мінскія сустрэчы эксперты называюць палітычным прарывам. Не толькі па прычыне сцвярджэння мірнага плана. Еўрапалітыкі - Аланд і Меркель, якія да гэтага моманту не адчувалі асаблівых пачуццяў да афіцыйнага Мінска, упершыню прыязджаюць у Беларусь. Ужо пасля саміту Аляксандр Лукашэнка здзівіць журналістаў: як выбіралі пляцоўку для перамоў.

Здаецца, гэта зразумелі і лідары Германіі і Францыі. Дарэчы, сваё першае фота на беларускай зямлі еўрапалітолагі размясцілі ў афіцыйным твітар-акаўнце Елісейскага палаца.

Ангела Меркель і Франсуа Аланд яшчэ доўга дзякавалі Аляксандру Лукашэнку за арганізацыю сустрэч. І пакідалі Палац Незалежнасці ў добрым настроі. Зараз галоўнае, каб, вярнуўшыся дадому, лідары памяталі аб сваіх абяцаннях падчас бяссоннай ночы ў беларускай сталіцы.