Узбекістан. Візіт Аляксандра Лукашэнкі ў гэтую краіну яшчэ да яго пачатку, без сумнення, выглядаў як галоўная палітычная падзея тыдня, толькі вось вынікі сустрэчы напрошваюцца на больш гучныя эпітэты. Тое, што мы назіралі ў Ташкенце, уразіла нават журналістаў прэзідэнцкага пула. Перад імі ўзнікла даволі складаная задача: як перадаць ва ўсіх нюансах дух той самай сустрэчы, пра якую мы падрабязна раскажам.
Уражаныя былі не толькі журналісты, але і ўдзельнікі перамоў. Што ўжо гаварыць, калі "франтмен" беларускага МЗС пасля заканчэння афіцыйнай часткі пачаў сваё інтэрв'ю з фразы: "Я ўпершыню сустракаю такія зносіны". А Уладзімір Макей ужо 6 гадоў як суправаджае Прэзідэнта ў статусе міністра замежных спраў. Ды і сам Аляксандр Лукашэнка абмовіўся, што не ўзгадае такой колькасці канкрэтных дакументаў і пагадненняў, якія падпісваліся на самым высокім узроўні з якой-небудзь краінай.
Гэта быў першы поўнафарматны дыялог лідараў Беларусі і Узбекістана. І тых, хто за ім уважліва сачыў, увесь дзень не пакідала пачуццё, як быццам і не было 24-гадовай паўзы. Вось яны, сувязі, што склаліся гістарычна і ў якія проста трэба ўдыхнуць новае жыццё. Вось дзе патрэбныя беларускія тэхналогіі, якія і ствараліся з прыцэлам на такія рынкі. Усе мы сведкі: 13 верасня - дзень новага пункта адліку ў адносінах дзвюх краін. Вынікам перагаворнага марафону ў Ташкенце сталі не толькі падпісаныя дакументы, але і дакладнае разуменне: дзве дзяржавы - надзейныя партнёры і сябры.
Для разумення, што такое Узбекістан. Калі хтосьці недаацэньвае маштаб гэтай дзяржавы, вось некалькі фактаў. Пражывае амаль 36 мільёнаў чалавек. Па запасах золата 4 месца ў свеце, па запасах медзі - 10-11; урану - 11-12 месца. Краіна мае значныя некранутыя запасы нафты і газу. Мінеральныя рэсурсы Узбекістана ацэньваюцца прыкладна ў 11 трыльёнаў долараў.
На тое, каб парадак дня перамоў зрабіць такім маштабным, спатрэбіліся два гады карпатлівай працы. У выніку ў Ташкенце наша дэлегацыя працавала з раніцы (калі прайшла па-усходняму прыгожая цырымонія сустрэчы) да позняга вечара (калі адбылася прэзентацыя нашага "Амкадора"). Увесь гэты час Аляксандр Лукашэнка і Шаўкат Мірзіёеў гаварылі аб зразумелых эканамічных планах - гандаль пашырыць, кааперацыю зрабіць больш глыбокай. За гэтымі зразумелымі любому эканамісту тэрмінамі стаіць зразумелая любому простаму чалавеку канчатковая мэта - нашы краіны (а значыць і кожны з нас) павінны стаць (калі мы рэалізуем усё гэта) хоць трохі, але багацейшымі. Дзеля гэтага ўвогуле ўсё і робіцца. З патэнцыялам тавараабароту вызначыліся там жа - мільярд долараў (пакуль ён каля 130 мільёнаў). На дасягненне новай планкі кінуты ўсе сілы. А канкрэтныя даручэнні гучалі нават падчас пратакольнай заявы для СМІ.
Гэты візіт выклікаў вялікі рэзананс і ў СМІ Узбекістана. "Час практычных дзеянняў па далейшым развіцці супрацоўніцтва" - менавіта так назвала сваю перадавіцу газета "Народное слово". Журналісты гавораць пра вялізны патэнцыял сумеснай працы ў турызме і энергетыцы, гандлі, развіцці лічбавай эканомікі.
"Адносіны Узбекістана і Беларусі выйшлі на новы ўзровень" - піша Нацыянальнае інфармацыйнае агенцтва Узбекістана. Карэспандэнты ўпэўнены: візіт дасць магутны імпульс далейшаму развіццю ўзаемавыгаднага супрацоўніцтва і выведзе адносіны паміж нашымі краінамі на яшчэ больш высокі ўзровень.
Папулярны Тэлеграм-канал прыводзіць лічбы і факты, а таксама зважае на тое, што Узбекістан прапанаваў Беларусі арганізаваць "зялёны калідор" для спрашчэння гандлю плодаагародніннай і тэкстыльнай прадукцыяй.
Узбекістан і Беларусь у рамках візіту Аляксандра Лукашэнкі ў Ташкент запусцяць завод па вытворчасці дарожна-будаўнічай тэхнікі - піша інтэрнэт-рэсурс Podrobno.uz. Ён створаны прадпрыемствам "Амкадор" і кампаніяй "Агратэхмаш". У найбліжэйшых планах - стварэнне ва Узбекістане вытворчасці комплексаў па захоўванні, ачыстцы і сушцы збожжа.
"Дасягнуты канкрэтныя і перспектыўныя дамоўленасці" - гэта загаловак артыкула інфармагенцтва УзА. "Перад міжурадавай камісіяй па двухбаковым супрацоўніцтве пастаўлена задача забяспечыць высокія тэмпы тавараабароту, давесці яго да мільярда долараў".
А зараз давайце паглядзім, як гэта было. Вынікі знакавых перамоў у Ташкенце, а таксама ацэнкі экспертаў і міжнароднай супольнасці ў рэпартажы Ілоны Красуцкай.
Ташкент. Сталіца і найбуйнейшы горад не толькі Узбекістана, але і ўсёй Сярэдняй Азіі. Насельніцтва краіны сёння больш чым 30 мільёнаў чалавек. Да першых асацыяцый вяртаюць яшчэ школьныя ўрокі гісторыі, дзе расказвалі пра караваны вярблюдаў, што праходзілі праз пустыні, і поўныя золата і багацця гарады. Усё гэта аб Узбекістане. Вялікі шаўковы шлях даўжынёй 12 тысяч км праходзіў праз усю краіну.
У многіх дагэтуль пры згадванні "Узбекістан" узнікае стэрэатыпнае ўяўленне аб краіне. Але сёння гэта свецкая дзяржава, якая захавала сваю аўтэнтычнасць: старажытная архітэктура, мячэці, усходні каларыт базараў, неймаверная гасціннасць. Ну і куды без спякоты, нават зараз падчас бархатнага сезона за 30. Вуліцы гарадоў поўныя зеляніны, такі ж росквіт краіна дэманструе ў многіх сферах. Усе гэтыя перамены звязваюць з асобай новага прэзідэнта. Амаль два гады краінай кіруе Шаўкат Мірзіёеў.
Увесь гэты тыдзень міжнародная супольнасць гаварыла аб перазагрузцы адносін Беларусі і Узбекістана. Наш народ і Прэзідэнта тут не толькі чакалі, як высветлілася, вельмі любяць. Візіту Аляксандра Лукашэнкі ва Узбекістан і спадарожным мерапрыемствам былі прысвечаны многія рэпартажы на мясцовых тэлеканалах, артыкулы ў прэсе. Асвятляць гістарычную сустрэчу прэзідэнтаў рыхтаваліся больш за паўсотні журналістаў. Усё-такі ў мінулым паўза ў адносінах даўжынёй два дзесяцігоддзі. Па запрашэнні ўзбекскага калегі Аляксандр Лукашэнка прыляцеў з афіцыйным візітам. Гасціннасць на самым высокім узроўні - на працягу ўсіх гэтых дзён побач з беларускім лідарам паўсюль быў прэм'ер Абдула Арыпаў.
Тое, што гэты візіт будзе вельмі дзейсным для краін, многія прадказвалі яшчэ задаўга. Што ўжо гаварыць, калі нават пакуль борт нумар 1 Прэзідэнта Беларусі толькі рыхтаваўся да ўзлёту ў Мінску, у Ташкенце бізнесмены дзвюх краін памнажалі тавараабарот. Былі падпісаны паўсотні пагадненняў і кантрактаў на суму 100 мільёнаў долараў. Ва ўзбекскай прэсе фігуравала іншая лічба - у два разы большая. Рэч у тым, што ў канцы жніўня аналагічны бізнес-форум прайшоў у Мінску. Такім чынам, узаемны гандаль на 130 мільёнаў атрымаў яшчэ 200.
Поўная імправізацыя пачалася з першых хвілін сустрэчы палітыкаў. У Ташкенце не было ніводнага пратакольнага мерапрыемства: ні па фармаце, ні па хронаметражы. Перамовы палітыкаў нагадвалі "сапраўдны Ташкент". Спачатку лідары сустракаюцца ў вузкім фармаце (а ён звычайна прадугледжвае для камер, як правіла, 5 хвілін), абодва палітыкі размаўляюць 1,5 гадзіны. Ніякіх мнагаслоўных фармулёвак. Толькі канкрэтныя праекты. Аляксандр Лукашэнка прапаноўвае калегу ўкараняць рыначныя механізмы ў АПК, сумесна перапрацоўваць бавоўну і распрацоўваць нафтавыя радовішчы. Беларусь адкрыла сваё пасольства ў Ташкенце ў 1994 годзе. А вось з крокам у адказ Узбекістан марудзіў 24 гады. Для ўзвядзення будынка ва ўзбекскім стылі Прэзідэнт Беларусі прапаноўвае пляцоўку ля Палаца Незалежнасці. Дарэчы, вельмі сімвалічна, побач прадстаўніцтвы Расіі, Казахстана - краіны - партнёры афіцыйнага Ташкента.
А пасля яшчэ на паўтары гадзіны лідары застануцца ўдвух. Паралельна ў гэты ж час дэлегацыі таксама выйдуць за рамкі пратакола. Стануць абмяркоўваць узаемныя праекты. Калі яшчэ, знаходзячыся ў адной зале столькі часу, можаш даведацца ў міністраў усё аб планах дзвюх краін.
Пасля падчас сустрэчы лідараў з урадавым пулам Аляксандру Лукашэнку нават не прыйдзецца гаварыць аб лічбах. Шаўкат Мірзіёеў сам усё пралічыў загадзя. Тавараабарот ужо блізкі да адзнакі паўмільярда, але краінам па сілах лічба ў мільярд. Што ж, раз такі замах, тады і планы павінны адпавядаць амбіцыям. І агучваць іх трэба прама зараз.
Канкрэтнасць падчас перамоў і адкрытасць двух прэзідэнтаў асабліва радавала журналістаў. Не было сухіх фармулёвак, і стужкі інфармагенцтваў толькі і паспявалі стракацець загалоўкамі аб новых праектах. Абодва лідары выйшлі да прэсы і ператварылі заяву для СМІ ў дыскусію. На працягу гадзіны гучалі новыя даручэнні топ-менеджарам і ўрадам.
Ад урадавага да міністэрскага ўзроўню. Прычым, ніякіх мемарандумаў. У Ташкенце падпісалі выключна пагадненні і дагаворы. Іх 15. Пад сумесным - шаснаццатым - паставілі аўтографы і самі прэзідэнты.
Сумесныя прадпрыемствы ад прамысловасці да харчпрама, стварэнне сэрвісных цэнтраў і экспарт тавараў. Задач на гэты год і перспектыву ў краін хапае, прыярытэтныя трапяць у дарожную карту. Яе звярстаюць за тыдзень. Гэта яшчэ адно патрабаванне прэзідэнтаў. Падчас кожнага раўнда перамоў побач з лідарамі прысутнічаў міністр замежных спраў Беларусі. За гады сваёй дыпламатычнай кар'еры Уладзімір Макей бачыў усялякае, але, як прызнаецца ў інтэрв'ю нашаму каналу, такую атмасферу цяжка ўзгадаць.
Нас, беларусаў, ва Узбекістане 19 тысяч. І нават проста прыехаўшы як турыст, ты ўсё роўна будзеш адчуваць сувязь з радзімай. Па-першае, паўсюль гучыць знаёмая мова, купіць нашы прадукты можна ў магазінах. Ці адпачыць у маляўнічым парку на вуліцы Якуба Коласа. На гэтым тыдні краіны сталі бліжэй. Безумоўна, галоўная нагода - візіт беларускага лідара ва Узбекістан. Сапраўдны ажыятаж выклікала і нацыянальная выстава.
Дарэчы, пасля 6-гадзіннага перагаворнага марафону ў рэзідэнцыі палітыкі разам адправяцца паглядзець яе экспазіцыю. Адразу з парога бачны маштаб. Спачатку цяжкавагавікі айчыннай прамысловасці - БелАЗ, МТЗ, МАЗ, Белкамунмаш. І яшчэ 150 вытворцаў: ад абутку да тэхналогій высокага палёту. Калі яшчэ чвэрць стагоддзя таму Узбекістан можна было назваць аграрнай краінай (доля сельскай гаспадаркі ў ВУП на пачатку 1990-х была 37 %), то сёння амаль столькі ж займае прамысловасць. Разам з беларускімі партнёрамі ў Ташкенце збіраюць дарожна-будаўнічую, сельгастэхніку, вырабляюць трактары "Беларус". Сэрвісны цэнтр ёсць у "Амкадора", свой будзе і ў МТЗ.
Новыя праекты ўзнікалі прама падчас агляду прэзідэнтамі выставы. Кіраўнік беларускай дзяржавы прапануе стварыць сумесную лагістычную кампанію, тады і пастаўкі нашай тэхнікі пойдуць хутчэй. Раскажа свайму калегу аб цягавітасці БелАЗаў і нават падорыць міні-версію легендарнага 450-тонніка. Па запасах золата Узбекістан займае 4-ае месца ў свеце. А яшчэ здабываюць медзь, уран - усяго больш за 1 400 радовішчаў. Нават пры плюс 50 з гэтым спраўляюцца БелАЗы. Ва Узбекістане, нарэшце, створаць і сэрвісны цэнтр па абслугоўванні нашых самазвалаў. Наведаўшы стэнд Белкамунмаша, Шаўкат Мірзіёеў запэўніць: купіць і беларускую навінку - электробусы.
Рэформы ў сферы бізнесу, зніжэнне мытных пошлін. Узбекістан прыняў рашэнне аб будаўніцтве АЭС. Краіна актыўна зарабляе на турызме ды і ва ўсім адкрываецца свету. Гатова ісці па інавацыйным шляху не ў адзіночку, а разам з саюзнікамі. Крокі насустрач у гэтым напрамку ўжо шмат гадоў робіць кампанія "Адані". Яе прадукт кожны сустракае, толькі прыляцеўшы ў Ташкент. Гэта апараты рэнтген-надгляду. Медабсталяванне на рынак Узбекістана кампанія ўпершыню паставіла 15 гадоў таму, яно дагэтуль працуе. Зараз Узбекістан хоча вырабляць сваё, але разам з партнёрамі.
А яшчэ лідары затрымаюцца ля стэндаў з беларускімі прадуктамі і пакаштуюць знакамітую навінку "Прэзідэнт. Эксклюзіў". Гэты шакалад беларускі лідар абавязкова дорыць сваім калегам. Спецыяльна для Шаўката Мірзіёева і яго вялікай сям'і нашы кандытары зрабілі некалькі смачных кампазіцый - "мост сяброўства" з мармеладу і зефіру, а вось уся гэтая садавіна з шакаладу. Дарэчы, краіны створаць і сумеснае прадпрыемства па выпуску кандытарскіх вырабаў.
Пасля таго як гэтыя кадры разляцеліся ў СМІ, пачаўся сапраўдны ажыятаж. У першую чаргу наведвальнікі шукалі тут той самы прэзідэнцкі шакалад. Прадэгуставаць можна было ўсё: беларускі квас, сокі, сыры, мясную прадукцыю і яшчэ адзін салодкі брэнд Беларусі - зефір.
Цёплы клімат дазваляе вырошчваць ва Узбекістане абсалютна ўсё і выгадна прадаваць на знешніх рынках. Куды ж мы без самых смачных узбекскіх кавуноў, персікаў, дынь і чарэшні. Гэта не ўкладваецца ў галаве, але багацце гэтай зямлі часта ў ёй жа і гіне. Беларусь перадасць свой вопыт - пабудуе ва Убекістане сховішчы для садавіны і гародніны.
Разам адпраўляюцца на сумесную вытворчасць. Яе “Амкадор" адкрыў паўтара года таму на базе Ташкенцкага завода сельгасмашын. Зараз тут выпускаюць пагрузчыкі і каткі. Больш за 200 машын штогод. Праз 3 гады тут плануюць стварыць завод з поўным цыклам вытворчасці. Аб'ём выпуску перавысіць 1 200 адзінак.
У краін не толькі агульная сучаснасць - прамысловая гісторыя, але і мінулае - ментальнасць. А яшчэ аб'ядноўваюць культурныя сувязі. У гады Вялікай Айчыннай вайны менавіта Ташкент на час прыняў тысячы жыхароў, якіх эвакуіравалі з захопленых тэрыторый, у тым ліку і беларусаў. Сярод іх і наш знакаміты пясняр Якуб Колас. Тры гады класік жыў у эвакуацыі ў Ташкенце разам з іншымі пісьменнікамі, навукоўцамі, прадстаўнікамі творчай інтэлігенцыі, чыёй задачай у тыле было граміць ворага розумам і талентам.
Узбекам жа на памяць беларускі пясняр пакінуў добрае сяброўства і свой том вершаў, перакладзеных на ўзбекскую мову. У памяць аб класіку ўжо ў сённяшнім Ташкенце выпусцілі і зборнік з вядомымі творамі паэта, які сімвалічна назвалі "Родныя песні". Дарэчы, падчас візіту першы экзэмпляр Шаўкат Мірзіёеў прэзентаваў нашаму Прэзідэнту.
Першы крок да афіцыйнага звароту да памяці Якуба Коласа тут зрабілі сёлета ў жніўні ўжо на аднайменнай вуліцы: усталявалі трохметровы бюст-помнік паэту. Моцны чалавек з валявым характарам - Колас у камені.
У заключны дзень візіту палітыкі сустракаюцца зноў. Новы раўнд перамоў праходзіць хаця і ў нефармальнай атмасферы, але на вышыні - за 900 метраў над узроўнем мора, у перадгор'і Цянь-Шаня, дзе размешчана загарадная рэзідэнцыя Шаўката Мірзіёева "Кайнарсай". Аб высокім стаўленні да беларускага лідара гаворыць і гэты факт. Аляксандр Лукашэнка стаў першым, каго за час свайго прэзідэнцтва Шаўкат Мірзіёеў запрасіў сюды. Знак асаблівага сяброўства. Паміж лідарамі сапраўды склаліся вельмі цёплыя асабістыя адносіны. На свежым паветры, а пасля за рабочым сняданкам прэзідэнты размаўлялі больш чым тры гадзіны.
Зрэшты, перамовы на ўсіх узроўнях гэтымі днямі ў Ташкенце дэманстравалі высокую планку. Афіцыйны візіт Прэзідэнта Беларусі нават цяжка назваць такім. І колькасць мерапрыемстваў, і іх характар праходзілі ў атмасферы зусім не ўласцівай строгасці вялікай палітыкі. Аляксандр Лукашэнка запрасіў Шаўката Мірзіёева наведаць Мінск у любы зручны час. А яшчэ раз абмеркаваць выкананне дамоўленасцяў палітыкі змогуць у найбліжэйшы час - на палях саміту СНД у Таджыкістане. У гэтай структуры Узбекістан апошнім часам асабліва актыўны - аднавіў удзел у працы Эканамічнага савета. Пасля агучанай задачы для Беларусі і Узбекістана ў мільярд такі ж вынік на эканоміку павінны паказаць абедзве краіны.
