ІП трэба працаваць па правілах

7 февраля 2016

Ключавое слова ў партнёрстве - давер. Уменне трымаць слова. Дамовіліся - ударылі па руках - працуем.

Гэтую простую логіку на тыдні зноў тлумачылі малому бізнесу. І яшчэ раз пра тое, навошта сертыфікаты. Рашэнне прынятае. Былі і адтэрміноўкі, і крэдыты. Паўтара года працягваецца дыялог. Але зараз ён ператвараецца ў тупанне ножкай капрызнага дзіцяці.

Цывілізаваныя правілы гульні вызначаныя. Вы ж хочаце быць упэўненыя ў тым, якую цацку купляеце дзіцяці, ці няма небяспечнай хіміі ў касметыцы, цяжкіх металаў у фарбавальніку для адзення? Усе мы хочам для сябе гарантый якасці. Дык чаму не ўсе згодныя працаваць у рамках прававога поля? Мы разбіраемся ў гарачай тэме тыдня: што будзе з ІП? Карэспандэнты "Галоўнага эфіру" праехалі па рынках, пагаварылі з людзьмі на вуліцах.

Расказвае Андрэй Крывашэеў.

17 сакавіка 2015 года. Гандлёвы цэнтр "Экспабел". Ключавая нарада і дамова з бізнесам на вышэйшым узроўні. Прэзідэнт выслухвае ўсе бакі: індывідуалаў, лёгпрам, бізнес буйны і сярэдні, урад і прадпрымальніцкія саюзы. Знойдзена кампраміснае рашэнне, якое тады падтрымліваюць усе, і якому апладзіруюць іпэшнікі.

Сутнасць дамовы сцісла. Улада улічвае складанасці ў эканоміцы і жадае падтрымаць прадпрымальнікаў і іх сем'і, таму ідзе на чарговую ўступку: на 9 месяцаў падаўжаецца гандаль без дакументаў рэшткамі, па сутнасці нелегальным таварам. Ствараюцца нацыянальныя аптовыя базы, ІП выдзяляюць крэдыты на развіццё, айчынная лёгкая прамысловасць падладжваецца пад самы малы бізнес - міні-партыі, таварныя крэдыты, сумесная работа над дызайнам і асартыментам.

У адказ іпэшнікі гарантуюць наяўнасць усіх дакументаў і сертыфікатаў да 1 студзеня 2016 года. Ніякай кантрабанды, кантрафакту і ценявога бізнесу.

Дамова публічная і канчатковая Але… амаль праз год знаходзяцца тыя, хто зноў патрабуе яе перагляду. І гэта не ўлада, а прадпрымальнікі. А дакладна, прыкладна траціна з тых, хто гандлюе таварамі лёгпрама, - ад 10 да 15 тысяч ІП.

Сяргей Іўлеў, намеснік старшыні Дзяржаўнага камітэта па стандартызацыі Рэспублікі Беларусь:

"Часам прыходзіш і просіш паказаць дакументы. Дастаюць такую важкую папку. Усё збрашураванае, усё сабранае. Паказваюць любы дакумент. Прыемна з такім чалавекам мець зносіны і бачыць, што ён ставіцца да сваёй справы вельмі адказна і ўсё выконвае. Ён клапоціцца аб сваім бізнесе, каб ён быў празрыстым, нармальным. А іншыя павесілі таблічку "Тавар не сертыфікаваны". Але гэта быў перыяд, калі дазваляліся такія дзеянні. Сёння скончыўся пераходны перыяд і ўсе дазволы на такія адступленні".

Значыць, дамова, абяцанні і апладысменты забытыя? Меншасць ізноў спрабуе навязаць сваю волю большасці: уладзе, бізнесу, лёгпраму і сваім калегам, якія дамову выканалі дакладна і ў тэрмін. А такіх па краіне большасць. Сёння запаўняльнасць гандлёвых павільёнаў больш чым 65%. Гэта тыя, хто гандлюе айчынным, шые сам, знайшоў легальных пастаўшчыкоў або правярае тавар у беларускіх лабараторыях.

Пытанне: калі большасць справілася, чаму меншасць сабатуе дамову? Не жадаюць? Не могуць? Не паспелі?

Дзіўна, але пытанні, вырашаныя яшчэ год таму, узнімаюць людзі дасведчаныя, якія асабіста ўдзельнічалі ў іх выпрацоўцы на вышэйшым узроўні. Кіраўнік савета з Маладзечна Тамара Багачова ў сакавіку 2015-га запэўніла Прэзідэнта, урад, лёгпрам і калег з бізнесу, што праблемы з сертыфікатамі не будзе да 1-га студзеня. Але ў лютым зноў да яе вяртаецца.

Тамара Багачова, кіраўнік Савета прадпрымальнікаў рэчавага рынку ТАА "Маладзечанскі кірмаш":

"Па сертыфікацыі мы сёння павінны сесці за стол перамоў з урадам, мы гэтага дамагаемся, і сказаць: або мяняйце сістэму або будзем адмяняць яго, няхай народ купляе несертыфікаваны тавар".

Ну як гэта разумець? Год прайшоў марна? З аднаго боку, невялікім раённым цэнтрам, вядома, больш складана - не тыя абароты і прыбыткі. Але часам жаданне застацца па-за прававым полем і працаваць па-даўнейшаму даходзіць да недарэчнасцяў.

Напрыклад, хочуць адмены ўжо дзеючых правіл альбо чарговага, трэцяга па ліку, мараторыя на 6 месяцаў. І гэта пры тым, што ўступка ўлады ўжо расцягнулася на паўтара года! І нават калі ўступіць ізноў, няма гарантый, што ў жніўні адмоўнікі захочуць працаваць легальна.

І што значыць для дзяржавы адмяніць тэхрэгламент? Значыць аднавіць мяжу. Тады ўвесь бізнес будзе абавязаны не толькі дэклараваць абсалютна легальныя тавары з Саюза, але і праходзіць мытню, плаціць пошліны, зборы і падаткі ў поўным аб'ёме.

Другое. Просяць поўнасцю спыніць праверкі. Г. зн. гандлюй хоць ядам, хоць кантрафактам, хоць вагонамі без дакументаў. Абсурд? Уся краіна працуе легальна, чаму ж абраныя павінны быць вышэй за краіну і закон. Ды і Дзяржстандарт пакуль не зважае на парушэнні. Масавых праверак і зачыстак не праводзіць, абмяжоўваючыся маніторынгам і рэкамендацыямі, а не штрафамі і канфіскацыямі.

Сяргей Іўлеў, намеснік старшыні Дзяржаўнага камітэта па стандартызацыі Рэспублікі Беларусь:

"У нас на першае паўгоддзе не запланавана праверак прадпрымальнікаў на рынках. Але маніторыць сітуацыю мы будзем абавязкова. Абавязкова будзем глядзець за тымі, хто размяшчае на рынку вялікія партыі прадукцыі, напрыклад. Г. зн. аптовыя пастаўшчыкі. Там будуць прызначацца няпланавыя праверкі і будуць ужо гэтыя суб'екты правярацца ў поўным аб'ёме".

Трэцяе з папулярных патрабаванняў: прымусіць замежныя падпольныя цэхі і аптавікоў выдаваць легальныя сертыфікаты або не зважаць на фальшывыя дакументы. Таксама абсурд. На тое яны і падпольныя, што па-за законам. І заўсёды ёсць выбар: не закуплівацца ў жулікаў, а везці легальнае. Празрыстых пастаўшчыкоў хапае, і дакументы ў іх у парадку. Так, крыху даражэй, але гэта рынак, а не гандлёвае бязмежжа. Тая ж Польшча перажыла гэта яшчэ ў 90-я.

Матэуш Піскорскі, дырэктар Еўрапейскага цэнтра геапалітычнага аналізу:

"Мы праходзілі гэта ўсё ў 90-я гады. Вы не можаце прадаць ніводнага віду тавару ў Польшчы, у якога няма сертыфіката. Таму, я думаю, што гэта якраз пытанне стварэння цывілізаванага рынку, на якім спажывец зможа быць упэўненым, што прадукт, які ён купляе, адпавядае пэўным стандартам якасці".

Нарэшце, адмоўнікі хочуць усталёўваць касавыя тэрміналы па жаданні. Але ж касавы чэк - гэта галоўная абарона пакупніка. Гарантыя, што яго не абрабуюць і не нашкодзяць здароўю. Няма чэка - і пакупнік бяспраўны перад махлярствам. Г. зн. прапануецца дзеля выгоды тысяч іпэшнікаў пазбавіць мільёны спажыўцоў іх правоў, абароны і бяспекі?

Дарэчы, пра бяспеку. Паводле апошніх звестак Дзяржстандарту і ўрачоў, каля 70% тавараў на рынках невядомай якасці. І калі ў большасці толькі няправільна аформленыя дакументы, гэта значыць і кантрафакт, здольны сур'ёзна падарваць здароўе. Размова пра тавары, што выклікаюць алергію і каросту, небяспечныя фарбы, шкодныя цацкі і гэтак далей. Санітарныя ўрачы б'юць трывогу: гэта шэры бізнес з прамой рызыкай для жыцця і здароўя чалавека.

Не ўсё небяспечнае. Прыкладна палова - гэта танныя падробкі пад брэнды. Іх вязуць з барахолак оптам, часам на вагу. Такія рэчы часта з фальшывымі дакументамі і дрэннай якасці.

11,5 тысячы праверак - гэта самы добрасумленны малы бізнес. Прынеслі на экспертызу, але не прайшлі яе з першага разу. Зараз сумесна з кантралёрамі і падатковай вырашаюць праблему з пастаўшчыкамі і дакументамі.

Іншая справа - адмоўнікі. Яны, відаць, першапачаткова не хацелі мяняць умовы гандлю. Купіў, прывёз, прадаў. Усё роўна што, усё роўна, наколькі небяспечна для здароўя. Сярэдняя цана экспертызы, калі на руках добрыя дакументы і тавар, - усяго 150 тысяч рублёў. Выходзіць, у столькі шэры бізнес ацэньвае жыццё і здароўе спажыўца? Сотня партый, канфіскаваных усяго за 4 месяцы маніторынгу, магла і забіць, упэўненыя ўрачы.

Ігар Гаеўскі, намеснік міністра аховы здароўя - галоўны санітарны ўрач Рэспублікі Беларусь:

"На жаль, няма мяжы сквапнасці чалавечай. І калі раптам замаячыць перспектыва, што ён можа прадаваць любы тавар і атрымліваць звышпрыбытак, ёсць людзі, якіх не спыняе нічога. Таму разумныя бар'еры, якія абараняюць чалавека ад бязмежжа, павінны існаваць".

Сталічная лабараторыя Дзяржстандарту. Тут тавары лёгпрама (ад чаравікаў да дзіцячых камбінезонаў) правяраюць на якасць і бяспеку. Чэргаў няма. За год усяго 200 іпэшнікаў прыйшлі сюды па сертыфікаты. У 100 разоў менш, чым здольны прыняць цэнтр. А скардзяцца, што правяраць няма дзе. Пры тым, што такіх лабараторый у краіне 4 дзясяткі. Было б жаданне.

Рызыкаваць здароўем спажыўцоў Беларусь не мае намеру, а значыць пытанне з сертыфікатамі закрытае. Але ёсць шурпатасці, якія можна і трэба абмяркоўваць. Напрыклад, высокія штрафы за не самыя грубыя парушэнні для малога бізнесу, асабліва ў рэгіёнах.

У дзяржавы няма мэты даводзіць да галечы прадпрымальнікаў. Але калі аптавік запаўняе рынак небяспечнымі падробкамі, папытанне будзе жорсткім. А вось добрасумленнаму бізнесу ўлада зноў ідзе насустрач.

Аляксандр Калінін, старшыня Беларускага саюза прадпрымальнікаў:

"Пачатая работа па карэкціроўцы 48-га ўказа ў плане паніжэння кантрольных санкцый як мінімум да ўзроўню Расійскай Федэрацыі. У Расійскай Федэрацыі санкцыі складаюць ад 10 да 20 тысяч расійскіх рублёў. Гэта, вядома, значна ніжэй, чым нормы 48-га ўказа. Але на сённяшні дзень ужо ўсе ведамствы згодныя з карэкціроўкай нормаў 48-га ўказа. Пытанне ўжо чыста ў часе іх правядзення".

Паралельна знімаюцца яшчэ два значныя для бізнесу пытанні - прызнанне дакументаў рознічнага гандлю (гэта калі тавары купляюць паштучна, але ў легальным магазіне) і адбракоўка падатковымі службамі фальшывых дакументаў яшчэ да выплаты падаткаў. Гэта значыць, калі дакументы прынялі і падаткі выплачаныя, ІП працуе ў прававым полі. Гэтыя ўдакладненні - пытанне часу, упэўненыя спецыялісты.

Аляксандр Калінін, старшыня Беларускага саюза прадпрымальнікаў:

"Мы лічым, што ўказ 222 карэкціраваць не трэба. Ён дазваляе закупліваць за наяўны разлік, не абмяжоўваючы пералік аб'ектаў, у якіх можна закупліваць за тэрыторыяй Беларусі. У тым ліку не забараняе закупліваць у рознічным гандлі. Проста неабходныя растлумачэнні, якімі дакументамі павінны суправаджацца гэтыя аперацыі пры ўвозе тавару на тэрыторыю Рэспублікі Беларусь".

Прынцыповае пытанне - аптовыя базы. Яны створаныя, працуюць, але да раённых цэнтраў практычна не даходзяць. Тут заганны круг. Прадпрымальнікі возяць нелегальны тавар па-даўнейшаму або бастуюць і скардзяцца, што няма аптавікоў. Аптавікі не прыходзяць, паколькі не могуць канкурыраваць з кантрафактам і кантрабандай. Якасны і законны тавар прыкладна на траціну даражэйшы.

Спажывец у большасці гатовы даплаціць за якасць, але хоча ведаць рэальны кошт тавару.

Больш складана ў малых гарадах. Напрыклад, у Барысаве. Дакументы і якасныя рэчы знайсці не праблема, але пакупніцкая здольнасць не тая.

Гэта цалкам празрысты бізнес. Яму цяжка. І з попытам, які падае, і з калегамі-нелегаламі. Бо шэрая схема ў паўтара-два разы больш выгадная. Гэта розніца ў падатках, якасці, сертыфікатах і бяспецы. Не кожны здольны адмовіцца ад такіх грошай. Але 13 тысяч з тых, хто сам не вырабляе і не возіць, змаглі. Гэта партнёры нацыянальнай аптовай сеткі, якая працуе ў тым ліку з Турцыяй, Польшчай, Расіяй, Украінай і Азіяй і па ўсёй наменклатуры лёгпрама.

Па легальны тавар Мінгандлю запрашае і на прадпрыемства "Знешэканамсэрвіс". Яно напрамую з-за мяжы прывязе ўсё з дакументамі ад прадаўцоў, якіх назавуць самі прадпрымальнікі.

Святлана Гусева, начальнік упраўлення Мінгандлю Беларусі:

"Дамовы, якія былі заключаныя летась і індывідуальнымі прадпрымальнікамі, і суб'ектамі малога бізнесу, у большасці на гэты год пралангіруюцца. У аптовых арганізацый ужо існуе партфель, дзе ёсць каля 13 тысяч дамоў. На спажывецкі рынак у студзені пастаўлена тавараў на Br74 млрд. Гэта прыкладна 140% да ўзроўню леташняга студзеня, гэта значыць станоўчая дынаміка назіраецца".

Грамадства і ўлада разлічваюць, што цалкам празрыстае, легальнае і паспяховае прадпрымальніцтва стане нормай ужо ў найбліжэйшы час. Бізнес па адзіных правілах - гэта пытанне не столькі эканомікі, колькі адказнасці і справядлівасці. Усе мы грамадзяне. Усе выконваем закон і плацім падаткі, гарантуючы сабе і сваім дзецям сацыяльны пакет - ад адукацыі і медыцыны да дарог і бяспекі. А значыць выхад з легальнага поля - гэта барацьба не з законам, а з усімі добрасумленнымі грамадзянамі, прычым за іх жа кошт. Гэта несумленна, несправядліва і ў такой пазіцыі ў Беларусі няма будучыні.