Інцыдэнт у Керчанскім праліве ўжо тыдзень у топе загалоўкаў вядучых СМІ планеты

2 декабря 2018

Лейтматыў папярэдняга роліка да наступнай тэмы пакуль наўрад ці можна прымяніць. Інцыдэнт у Керчанскім праліве вось ужо тыдзень у топе загалоўкаў вядучых СМІ планеты. Яго актыўна абмяркоўваюць у палітычных колах Еўропы і на сусветнай палітычнай арэне. Што менавіта адбылося ў мінулую нядзелю ў акваторыі Азоўскага мора, хто вінаваты - меркаванні ў Расіі і Украіны адрозніваюцца. Кіеў назваў інцыдэнт "расійскай агрэсіяй" і абвінаваціў Маскву ў захопе сваіх караблёў. Расія ж бачыць у гэтым "спланаваную і арганізаваную правакацыю" з боку ўкраінскіх улад.

Падзеі развіваліся імкліва. Не прайшло і сутак і прэзідэнт Украіны Пётр Парашэнка прымае рашэнне ўвесці ў краіне ваеннае становішча - упершыню за ўсю гісторыю Украіны. Яно не ўводзілася нават у перыяд актыўных баявых дзеянняў у Данбасе.

Традыцыйна не абышлося і без сюрпрызаў, уласцівых украінскаму палітычнаму жыццю апошнія гады. Прэзідэнт прапанаваў тэрмін у 60 дзён, дэпутаты абурыліся і зацвердзілі толькі 30, але ўказ усё роўна апублікавалі з памылкай і тыя самыя 60 у дакуменце пакінулі. Абвяржэнне выйшла пазней. Іранізуюць і наконт перапіскі кіраўніка МУС Украіны Арсена Авакава з журналістам "Радыё Свабода", які просіць дазвол на публікацыю відэазапісу інцыдэнту, зробленага з борта расійскага карабля. Авакаў адказаў хутка і відэа выкарыстаць дазволіў.

Палітолагі адзначаюць і яшчэ адзін важны аспект: разам з ваенным становішчам уводзяцца абмежаванні на правы і свабоды грамадзян, але ж зусім хутка ва Украіне прэзідэнцкія выбары. І пытанні ўзнікаюць самі сабой.

Хроніка падзей, сусветная рэакцыя і меркаванні аналітыкаў аб керчанскім інцыдэнце, яго прычынах і наступствах - у рэпартажы Вольгі Давідовіч.

З серады Украіна (а больш дакладна 10 яе абласцей) жыве ва ўмовах асаблівага прававога рэжыму - ваеннага становішча. За ўвесь час незалежнасці краіны яно ні разу не ўводзілася, нават у перыяд актыўных баявых дзеянняў у Данбасе. Што ж такога адбылося зараз? Простыя людзі ў здзіўленні.

Падставай паслужыў інцыдэнт у Керчанскім праліве. Храналогію таго, як у мінулыя выхадныя развіваліся падзеі ў акваторыі Азоўскага мора, апублікавала ФСБ Расіі. У ведамстве падкрэсліваюць, сітуацыя была сур'ёзнай. Тры караблі ВМС Украіны ўваходзяць у тэрытарыяльныя воды Расіі. Не атрымаўшы дазволу, накіроўваюцца да Керчанскага праліва на вялікай хуткасці. Расійскі пагранічны буксір вымушаны ісці на навал.

Рэакцыя з Кіева прыйшла неадкладна. Прэзідэнт Пётр Парашэнка склікае савет па нацыянальнай бяспецы, на якім прымаецца рашэнне аб увядзенні ва Украіне ваеннага становішча на 60 дзён.

Пётр Парашэнка, Прэзідэнт Украіны: "Ваеннае становішча не азначае аб'яўленне вайны. Украіна не плануе змагацца з кім-небудзь. Гэта будзе аб’яўлена толькі для абароны Украіны, нашай тэрытарыяльнай цэласнасці, суверэнітэту і незалежнасці дзяржавы".

Такое сур'ёзнае пытанне прывяло да маштабнага канфлікту паміж органамі ўлады Украіны. Вярхоўная рада, якая сабралася ў панядзелак на экстраннае пасяджэнне, не змагла аўтаматычна зацвердзіць прапанову прэзідэнта. Лідары фракцый запатрабавалі правесці кансультацыі з кіраўніком дзяржавы. Група дэпутатаў заблакіравала трыбуну парламента.

Галоўная апаска дэпутатаў - асаблівы прававы рэжым прадугледжвае абмежаванне грамадзянскіх правоў і свабод. А гэта ў першую чаргу адаб'ецца на прэзідэнцкіх выбарах - яны запланаваны на сакавік. Бо ў перыяд дзеяння ваеннага становішча могуць абмяжоўваць свабоду СМІ, дзейнасць палітпартый, забараняць акцыі пратэсту. Усё тое, з чаго і складаецца выбарчая кампанія.

Пасля абурэння дэпутатаў тэрмін ваеннага становішча скарацілі да 30 дзён. З-за гэтага ўзнікла блытаніна з публікацыяй дакумента ў афіцыйным весніку ўрада – газеце "Урядовый курьер". У першай рэдакцыі ўсё роўна выйшла 60 дзён, з-за чаго давялося публікаваць абвяржэнне, якое многія ва Украіне ўспрынялі і зусім як адмену асаблівага становішча.

Прычыны і наступствы інцыдэнту ў Керчанскім праліве аналізуюць і аглядальнікі сусветных СМІ. Аўтарытэтнае амерыканскае выданне Bloomberg таксама лічыць, што ўвядзенне ваеннага становішча ва Украіне пасля затрымання Расіяй украінскіх суднаў падобна на перадвыбарную хітрасць прэзідэнта Парашэнкі.

Першапачаткова план прэзідэнта заключаўся ў тым, каб увесці рэжым ваеннага становішча ва ўсёй краіне, што парушыла б ход выбарчых кампаній яго сапернікаў. Аднак гэта не спрацавала.

Што тычыцца рэакцыі сусветных палітыкаў, яна была стрыманай. ЕС і НАТА заклікалі да дээскалацыі сітуацыі. А канцлер Германіі Ангела Меркель намякнула на мудрасць Кіева і не прамінула нагадаць пра абавязацельствы Украіны.

Ангела Меркель, канцлер Германіі: "Мы просім і ўкраінскі бок праявіць мудрасць, таму што мы можам вырашыць гэтыя пытанні толькі падчас дыялогу…. І мы хочам быць цалкам упэўненыя ў тым, што Украіна застанецца транзітнай краінай для расійскага газу".

Прэзідэнт ЗША Дональд Трамп скарыстаўся выпадкам і прыняў рашэнне адмяніць запланаваную на 1 снежня сустрэчу з расійскім калегам Уладзімірам Пуціным. Гэтыя перамовы, дарэчы, былі адной з самых чаканых падзей G20 у Буэнас-Айрэсе. Лідары нават не абмяняліся поціскам рукі перад агульным фатаграфаваннем. У Маскве ўпэўненыя, прычына адмены сустрэчы іншая - унутрыпалітычная сітуацыя ў ЗША. А інцыдэнт у Керчанскім праліве ў Крамлі называюць правакацыяй.

Уладзімір Пуцін, Прэзідэнт Расіі: "У верасні гэтага года такі ж караван украінскіх ваенных караблёў ужо праходзіў па Керчанскім праліве ў Азоўскае мора, аднак у той раз усё было зроблена ў адпаведнасці з патрабаваннямі: украінскі бок даў вычарпальную інфармацыю пра маршрут і мэту пераходу. Гэта, безумоўна, правакацыя".

Дарэчы, з гэтага часу расіянам ва ўзросце ад 16 да 60 гадоў афіцыйна забаронены ўезд на тэрыторыю Украіны. Ужо вядома, што пагранічнікі не пусцілі ў краіну каля 100 грамадзян Расіі. Такая мера, упэўнены Кіеў, дазволіць пазбегнуць фарміравання так званых прыватных армій. Не выключаецца, што такое абмежаванне ў будучыні закране і расійскіх жанчын. Пакуль жа сітуацыю ва Украіне нагнятаюць нацыяналісты. Яны збіраюцца ля расійскіх дыпмісій, закідваюць тэрыторыю дымавымі шашкамі, паляць флагі і пакрышкі.

"Мы, вядома, хацелі б, каб не было зроблена ніякіх крокаў, якія прывялі б да далейшага росту напружанасці ў нашым рэгіёне. Таму што гэта здольна аказаць уплыў не толькі на рэгіянальную, але і на міжнародную бяспеку ў цэлым. Мы перакананыя, што бакі канфлікту разумеюць сваю адказнасць за сітуацыю ў рэгіёне, за рэгіянальную бяспеку".

Мінск уважліва адсочвае заявы, якія былі зробленыя і адным, і другім бокам. Як падкрэсліваюць у МЗС Беларусі, важна было б атрымаць і ад аднаго, і ад другога аб'ектыўную інфармацыю для таго, каб мець свой рэальны аналіз сітуацыі.