З новага года Беларусь у Еўразійскім саюзе, а правілы саюза такія, што гандляваць можна толькі тымі таварамі, што маюць адпаведны дакумент - сертыфікат якасці. Але гэта робяць, на жаль, не ўсе. Склалася сітуацыя, калі наверсе хочуць па-новаму, а ўнізе чапляюцца за старое. На фоне гіпермаркетаў, франшызы і інтэрнэт-гандлю рынак а-ля "поле цудаў" здаецца дыназаўрам. Пакуль дзяржава гуляла з прадпрымальнікамі ў паддаўкі, пастаянна падаўжаючы льготы на, нібы, нераспрададзены тавар без сертыфікатаў, тавараў на базары менш не стала. Бо нашмат больш выгадна купіць за мяжой танную вопратку, прадаць тут у разы даражэй і пры гэтым не несці ніякіх выдаткаў, у адрозненне ад тых жа вытворцаў. І вось на гэтую праблему на сустрэчы з Прэзідэнтам паглядзелі з новага боку - і чыноўнікі, і прыватныя прадпрымальнікі, і буйны бізнес.
Іх меркаванне мы яшчэ пачуем у нас у праграме, а пакуль рэпартаж Андрэя Крывашэева.
Да эпохі дэфіцыту, але не тавараў, а пакупнікоў маленькі рынак у Маладзечне апынуўся не падрыхтаваны. Кіраўнік прадпрымальніцкага савета з 10-гадовым стажам Тамара Багачова дзеліцца набалелым. Арэнда ў рублях і па рэгіянальных стаўках памяркоўная, куды складаней з празрыстасцю. Сертыфікаты бяспекі - дарогі, а аптавікі ў Маскве часцяком проста не выдаюць дакументы. У выніку 115 боксаў (ледзь менш за трэць) зачыненыя.
Гэта ўжо сталіца. Адзін з найбуйнейшых у агламерацыі гандлёвых цэнтраў - "Экспабел". У параўнанні з Маладзечнам - верх цывілізаванага гандлю ва ўсім, акрамя накладных. Знак: "тавар не сертыфікаваны" што ў Мінску, што ў правінцыі адпужвае пакупніка. Патрабавальны кліент паспеў прывыкнуць не рызыкаваць рублём у беларускіх магазінах.
Тавар шыты не ў падвалах, але без дакументаў. А значыць, дзяржава не ведае ні сапраўдных аб'ёмаў, ні закупных цэн, ні якасці. Па літары закону выходзіць - кантрабанда, хоць і легалізаваная. З 1 сакавіка гандлёвыя рады і тут натапырыліся зачыненымі жалюзі і пустымі боксамі прыкладна на чвэрць. Папулярная пазіцыя - чакальная: ці саступіць урад.
Улада ўжо саступала не аднойчы. Паводле правілаў Мытнага саюза, легалізавацца павінны былі з 1 ліпеня мінулага года. Каб падтрымаць бізнес увялі 9-месячную адтэрміноўку. Яна і мінула 1 сакавіка. Але праблема засталася: прадаць астаткі і знайсці пастаўшчыкоў з паперамі не паспелі 17 тысяч ІП-шнікаў - каля трэці. Г.з. большасць ужо або з паперамі або ў новым сегменце.
Куды сыходзяць з гандлёвай розніцы - ведаюць рэгістратары новага бізнесу. Самае папулярнае рашэнне - узбуйненне капіталу. Свой заводзік, цэх або атэлье пад бізнес-план. За чатыры гады рэспектабельнага малога і сярэдняга бізнесу (гэта ад 16 да 250 працаўнікоў) стала амаль на 17% больш. У фірм з прыстаўкай "мікра" (да 15 чалавек) - звычайна гэта салон, буцік, сэрвіс або майстэрня - і зусім рэкордны рост на чвэрць.
Нягледзячы на складанасці, на 13% павялічылася і сама армія ІП-шнікаў. Яна толькі трохі не дацягвае да чвэрці мільёна. Але папулярныя ўжо не "купі-прадай" часоў "дзікага капіталізму", а сектар паслуг. За тыя жа 4 гады - на 6 тысяч стала больш прыватных перавозчыкаў. Таксама актуальныя рамонт, рыелтарства і турызм.
Як працаваць далей па законе, канкурэнтна і празрыста? З такім настроем у аўторак да прадпрымальнікаў асабіста звяртаецца Прэзідэнт. З двух паверхаў "Экспабела" (тут усе віды бізнесу) Кіраўнік дзяржавы перш за ўсё паднімаецца менавіта да ІП-шнікаў. Сустракаюць апладысментамі. Да апошняга не верылі, што прыедзе сам і выслухае без цэнзуры чыноўнікаў і пастаноўкі. Адказваць прыйшлося і легпраму з прадпрымальнікамі. 20 гадоў з эпохі "дзікага капіталізму" прайшло, а глядзяць адзін на аднаго, як на класавых ворагаў.
"Біць" айчынны легпрам можна доўга і па справе. Шыюць якасна, але за модай не паспяваюць. Мадэрнізацыя ідзе, але тканіна пакуль горшая, чым у палякаў і прыбалтаў. Свае фірмовыя магазіны будуюць, а "ў народ", у тыя ж гіпермаркеты, не ідуць. На "Экспабеле" нашых брэндаў днём з агнём не адшукаць. Так, дырэктар "Элемы" кінуў кліч шыць і прадаваць разам, пад таварныя крэдыты, са "стэрыльнымі" паперамі - ніхто не адклікаўся.
Для Прэзідэнта важныя тры фактары: не пакрыўдзіць людзей і іх сем'і - гэта галоўная маральная пазіцыя ўлады. Не справакаваць падатковую нядоімку і, што важней, беспрацоўе, нават тысяча зачыненых ІП - для збалансаванай эканомікі шмат. Нарэшце, прадпрымальніцтва як інкубатар, школа бізнесу сярэдняга і буйнога. Тут гартуецца дзелавая хватка і зарабляецца стартавы капітал.
Дзелавая гутарка з людзьмі справы, бізнес-саюзамі і членамі ўрада Прэзідэнт працягвае ў фармаце нарады. Расклад на пачатак такі: саюзы і міністры за кампраміс. Легпрам і буйны бізнес - апошнія, дарэчы, таксама пачыналі з рынкаў - за роўную канкурэнцыю тут і зараз.
Рашэнні, прынятыя саветам,з бізнесам простыя, але катэгарычныя. З 1 студзеня - усе дакументы і сертыфікаты. Стаўка ПДВ на працу без папер павышаецца плыўна ў тры этапы - з двух- да чатырохразовага памеру. Плюс аптовыя базы - Мінгандаль, Белкаапсаюз, губернатары і бізнес разам ствараюць і наладжваюць іх працу. Адказвае і курыруе ўрад. Дадаткова - крэдыты на развіццё і новая сумесная праца легпрама і ІП-шнікаў.
Аб тым, як успрынялі рашэнні прадпрымальнікі на "Экспабеле" - відаць на гэтых кадрах. Кіраўнік дзяржавы і прэм'ер-міністр асабіста апавясцілі бізнес аб новых правілах ігры на рынку.
Вяртаемся ў Маладзечна. Адна з ключавых гераінь нарады Тамара Багачова прызнаецца: сваю місію ў Мінску выканала. Зараз на рынку чакаюць указу. Са 115 свабодных боксаў за 3 дні зноў адкрыліся тры.
Выніковае рашэнне адкласці поўную празрыстасць прадпрымальнікаў да 1 студзеня, безумоўна, кампраміснае. Дзяржава пачула малы бізнес і ўлічыла складаную сітуацыю на рынках. Пры гэтым падкрэслена: праспаць астатак года і ізноў звярнуцца па падтрымку ўжо не атрымаецца. Так што, узбуйненне, пошук новых ніш, стварэнне сваіх брэндаў і вытворчасці гэта запыт нават не заўтрашняга, а ўжо сённяшняга дня. Фінансавае плячо - маюцца на ўвазе камфортныя крэдыты пад моцныя бізнес-праекты - гатовы даць Банк развіцця. І гэта сімвалічна: менавіта развіцця чакаем і мы, спажыўцы, і дзяржава ад вялікага адукаванага і дасведчанага класа індывідуальных прадпрымальнікаў.
