Патрэбнасць, забаўка, інструмент або нават зброя - у сучасным разуменні інфармацыя мае масу значэнняў. Навіны, аналітыка, стрым, лайкі - гэтая віртуальная маса не мае формулы і не паддаецца вылічэнням. Хоць некаторыя перакананыя ў зваротным, сцвярджаючы, што пры жаданні струменямі інфармацыі можна кіраваць і фарміраваць меркаванні пра з'яву, прадукт або чалавека.
Сродкі перадачы даных таксама разнастайныя. Ці не кожны дзень нараджаюцца новыя паняцці, тэрміны і нават жанры. І ва ўсёй гэтай шматстайнасці галоўнае не страціцца і не заблытацца. І вось дзіўна, сродкаў і з'яў усё больш, а законы, якія іх рэгламентуюць, якія прыводзілі б у парадак тое, што часцяком нагадвае інфармацыйны хаос, не змяняюцца.
Але як? Бо адна справа правесці тэхнічную інвентарызацыю, а іншае - адказаць на такое амаль экзістэнцыйнае пытанне: блогер - ён хто? Аматар або прафесійны журналіст? Ці павінен на яго распаўсюджвацца набор правоў і абавязкаў закона аб СМІ, напрыклад? Або тут досыць маралі? Зноў жа - як быць, калі як раз гэтай маралі не хапае? Чаму многія сёння сур'ёзна думаюць, што абразіць чалавека на вуліцы і ў каментарыі - гэта розныя рэчы. За адно можна караць, а ў Інтэрнэце - не, свабода слова, што хачу, то і гавару.
Адным словам, пытанняў шмат. Але ці гатовыя мы сёння на іх адказаць? Перад Днём ТБ і радыё мы сабралі меркаванні прафесіяналаў. Многія сыходзяцца на думцы, што закон аб СМІ павінен быць настолькі ж гнуткім, наколькі гэтага патрабуе імклівая сучасная плынь часу.
Рэпартаж Аляксандра Смірнова.
Некалькі дзён таму па шматлікіх расійскіх тэлеканалах і сайтах прайшла інфармацыя аб рабаванні аднаго маскоўскага банка. Вядомыя нават імёны падазроных. Імі апынуліся двое беларусаў. Самае цікавае пачалося потым: да нас патэлефанавала тая самая Алена і распавяла, што яна ніякага дачынення да злачынства не мае, як, зрэшты, і другі герой сенсацыі. Слушнае пытанне: як маглі так груба памыліцца расійскія журналісты? Верагодны адказ - ніяк. Шматлікія эксперты гавораць, што выпадковасцяў у сучаснай медыяпрасторы амаль не бывае. А вось навошта, пакуль невядома.
Аляксандр Цішчанка і піярам, і нацбяспекай займаецца далёка не першы год. Гаворыць, зараз для многіх крыніц інфармацыя - гэта зброя. Так і хочацца дадаць - масавага паражэння. Ва ўмелых руках яна б'е дакладна ў цэль. Таму любы пралом у заканадаўстве маментальна, нібы прабоіна на караблі, дае цечу.
Аляксандр Цішчанка, эксперт па пытаннях нацыянальнай бяспекі: "Тут трэба пытанне ставіць аб тым, што развіццё інфармацыйнага становішча ідзе такімі сямімільнымі крокамі, што закон, на жаль, адстаў ад нас, ад тых рэалій, што мы сёння бачым і адчуваем. Таму што гаварыць пра СМІ сёння ўжо не актуальна, сёння трэба паднімаць пытанне пра сродкі масавай камунікацыі. Таму што, разважаючы пра тое, што традыцыйныя СМІ саступаюць новым павевам: інтэрнэт-рэсурсам, сацыяльным сеткам і г.д. Тут ужо трэба гаварыць пра тое, што такое камунікацыя".
У Беларусі працуе больш як паўтары тысячы друкаваных выданняў, 9 інфармацыйных агенцтваў, 174 радыё- і 99 тэлепраграм. Гэта і прыватныя, і дзяржаўныя, афіцыйна зарэгістраваныя сродкі масавай інфармацыі. Што ж датычыцца іншых рэсурсаў, ні дакладных, ні прыкладных лічбаў няма.
Тым не менш усе сыходзяцца на думцы: інтэрнэт-рэсурсы масавасцю падпісчыкаў, чытачоў або гледачоў даюць фору шматлікім традыцыйным СМІ. Патэнцыял аўдыторыі вялізны. Пры гэтым, на думку некаторых экспертаў, выразнага азначэння, якія менавіта з іх з'яўляюцца распаўсюджвальнікамі прадукцыі сродку масавай інфармацыі, няма.
Уладзімір Пярцоў, дырэктар прадстаўніцтва міждзяржаўнай тэлерадыёкампаніі "Мір" у Беларусі: "І паколькі змяняецца закон і грамадства, неабходна зрабіць нейкія папраўкі, таму што і грамадзянская журналістыка, і транспарт, і новыя формы медыя прыўнеслі шмат новага, і гэта павінна адлюстроўвацца, каб не наносіць шкоду ў першую чаргу грамадству і яго самым уразлівым пластам: дзецям, старым".
Дарэчы, пра дзяцей. Іх цікавасць да сацыяльных сетак вялізная. Расійскі омбудсмен Ганна Кузняцова разам з іншымі распрацоўшчыкамі ўнесла на разгляд у Дзярждуму законапраект аб забароне рэгістравання ў сацсетках падлеткаў да 14 гадоў. Летась колькасць суіцыдаў у нашай краіне-суседцы павялічылася на 60 працэнтаў. У Беларусі таксама былі ахвяры дэструктыўнай групы "Сіні кіт", праўда, нашых дзяцей атрымалася выратаваць.
Ужо прайшло першае чытанне, наперадзе другое. Хоць сама Кузняцова прызнаецца: на практыцы рэалізаваць задуманае неўзабаве не атрымаецца. Няма механізму. Што ўжо гаварыць пра супрацоўніцтва на міждзяржаўным узроўні?
Лілія Ананіч, Міністр інфармацыі Беларусі: "Калі гаварыць пра такі падыход, якое заканадаўства краін СНД у сферы СМІ, то аналіз паказвае, што яго нават у фармаце Беларусі і Расіі і іншых краін ЕўрАзЭС трэба ўніфікаваць. Мы ўжо не гаворым пра іншыя краіны СНД, у якіх ёсць свае нацыянальныя заканадаўствы аб СМІ".
Разважаючы пра забароны, не варта забываць і пра зваротны бок медаля. Тонкае пытанне пра грань, дзе сканчаецца свабода слова і пачынаецца правапарушэнне. Не сакрэт, што шматлікія артыкулы публікуюцца толькі для пачатку гутаркі на форуме, а ўжо абмеркаванне тэмы там ператвараецца тымі ж аўтарамі ў прадукт праграмавання вызначанага меркавання.
Аляксей Бяляеў, блогер, палітолаг: "У заканадаўстве трэба больш выразна і жорстка прапісаць адказнасць электронных СМІ. Што датычыцца іншых дзяржаў, у тым ліку і Расіі, там блогі, якія маюць вызначаную колькасць падпісчыкаў - больш за некалькі тысяч, пераставалі быць месцам выказвання ўласнага меркавання, а станавіліся СМІ. І ўсё роўна - гэта папулярная асоба або тролі".
Да пытання аўтарызацыі эксперты ставяцца даволі асцярожна. Бо ў кожнага чалавека ёсць абавязкі, але ёсць і правы. Забароны толькі прымусяць цёмных асоб яшчэ больш сысці ў цень. І, падобна, што галоўнымі рэгулятарамі паводзін і ў грамадстве, і ў Сетцы застаюцца традыцыйныя мараль, выхаванне і сям'я. Гэтыя каштоўнасці застануцца залатымі для чалавека любога ўзросту і прафесіі.
