Першую частку нашай праграмы прысвяцім журботнай даце тыдня. Аб ёй мы нязменна гаворым у канцы красавіка. 31-я гадавіна з дня найбуйнейшай тэхнагеннай катастрофы. Чарнобыль дорага каштаваў Беларусі. Вось толькі некалькі лічбаў, але ў іх, безумоўна, не перадаць увесь маштаб і ўсе адценні вялікай трагедыі, якая стала агульным болем. Такім чынам, шкода краіне ацэньваецца прыкладна ў 235 мільярдаў долараў. Проста касмічная сума! Пры гэтым з родных месцаў вымушаныя былі з'ехаць 140 тысяч чалавек. І вось страту малой радзімы ўжо сапраўды нічым не вымераць. Роўна як і шкоду чалавечаму здароўю.
Вялікія страты і ў АПК. У мэтах радыяцыйнай бяспекі прыйшлося выключыць 264 тысячы гектараў земляў з сельгасабароту. Адчувальна для невялікай Беларусі! Плюс да гэтага - пасля распаду Саюза рэспубліка засталася адзін на адзін з наступствамі маштабнай трагедыі. Але рукі не апусцілі, а крок за крокам ішлі па шляху аднаўлення пацярпелых земляў. Кінулі на гэта ўсе сілы навукі, медыцыны, эканомікі, грамадства! Толькі з бюджэту на пераадоленне наступстваў аварыі пайшло больш як 25 мільярдаў долараў! І гэта ў краіны, якая не разбалаваная прыроднымі рэсурсамі.
Чарнобыль, безумоўна, агульны боль для беларусаў і ўкраінцаў. Таму сімвалічна, што гэты дзень прэзідэнты дзвюх дзяржаў правялі разам. Правялі яго як на ўкраінскай, так і на беларускай зямлі. Правялі прадуктыўна і грунтоўна. Пытанні бяспекі - не толькі радыяцыйнай, але і ў цэлым - рэгіянальнай, а таксама развіццё агульнага эканамічнага супрацоўніцтва - вось ключавыя тэмы перамоў Аляксандра Лукашэнкі і Пятра Парашэнкі на Палессі. Як гэта было - раскажа Наталля Брэвус.
Гадавіна чарнобыльскай катастрофы для беларусаў - асаблівая дата. Гэты дзень стаў фатальным для краіны і адразу некалькіх пакаленняў. Прайшоў 31 год, але ўсё роўна, гледзячы на гэтыя кадры разбуранага чацвёртага энергаблока, здаецца, што радыяцыйныя фобіі зараз навечна ў нас у крыві.
Ад успамінаў дагэтуль камяк у горле. Мікалай Далгаполаў, журналіст і пісьменнік, жыве "з Чарнобылем у душы". На ліквідацыю аварыі ён быў адпраўлены ў маі 1986-га. Падрабязнасці кожнага з 16 дзён знаходжання ў небяспечнай зоне - у памяці назаўжды.
Чарнобыль - агульны боль для Беларусі і Украіны. Краіны пацярпелі больш за ўсіх. Побач у гэты журботны дзень, у гадавіну аварыі, былі і лідары дзяржаў. Прэзідэнцкі чарнобыльскі шлях пачынаецца з сімвалічнага моманту перад сцяной памяці героям-ліквідатарам. Тысячы перарваных і скалечаных радыяцыяй лёсаў ліквідатараў з усяго Саюза.
Мы навучыліся жыць і працаваць на тых землях, якія раней, здавалася, і немагчыма вярнуць да жыцця. Гэта дорага каштавала Беларусі. Толькі для бюджэту краіны - 25 мільярдаў долараў. На газіфікацыю, чыстую ваду, новую медыцыну, селекцыю... Гэты досвед пасля Фукусімы ў Беларусі пераймала Японія. Украіна бярэцца за стварэнне біясфернага запаведніка вакол Чарнобылю. Разам можна зрабіць яшчэ больш.
Немалых цяжкасцяў каштавала, каб разам на галоўнай міжнароднай пляцоўцы - у ААН - даказаць усяму свету, што небяспека застаецца, і з ёй неабходна змагацца заўсёды. Тэма Чарнобылю сёння не падлягае забыццю.
Новы саркафаг над аварыйным блокам павінен стаць надзейнай абаронай ад радыяцыі на найбліжэйшыя 100 гадоў. Скончаць яго ўзвядзенне сёлета. Усе нюансы праекта - увазе лідараў. Існуючаму сховішчу патрабавалася замена. Але будаваць 10 гадоў на месцы было проста немагчыма з-за апраменьвання. Купал сабралі і па спецыяльных рэйках насунулі на стары саркафаг. Праект дарагі - паўтара мільярда еўра, але на тэхналогіі абароны не эканомілі. Атрымліваецца не проста бетонавы каўпак, а, хутчэй, двухпластовы тэрмас. Герметычна запячатвае усё, што засталося ад аварыйнага блока. Пытанні бяспекі - радыяцыйнай - на першым месцы. Аб гэтым гаварылі прэзідэнты на чарнобыльскай пляцоўцы.
Прысутнасць лідараў на пляцоўцы чарнобыльскай станцыі - інфармацыйная падстава, якую немагчыма абысці. Не так часам прыкметная для СМІ штодзённая - з года ў год - праца па адраджэнні пацярпелых земляў. У нас створаная сістэма радыяцыйнага кантролю, землі дэзактывуюць, узводзяць вычышчальныя будынкі. Укаранілі інавацыі ў аграпрамысловым комплексе і лясной гаспадарцы. Будуюць дамы, школы, дарогі. Усё для таго, каб людзі адчулі, што можна жыць, працаваць, заводзіць сем'і. І сёння тут усё больш рэдка ўспамінаюць аб асаблівым статусе сваіх земляў.
Сёння ўжо больш гавораць аб развіцці пацярпелых раёнаў Гомельшчыны і Магілёўшчыны. Але, вядома, калі б не чарнобыльская трагедыя, то ва ўсяго беларускага Палесся было б зусім іншае аблічча, зусім іншая гісторыя. Больш падобна на гісторыю Ляскавічаў. Калісьці проста вёска - сёння ўтульны аграгарадок. Атмасфера гэтага месца схіляе да даверных зносін.
Сям'я Дзегцяровых пераехала ў аграгарадок Машканы з украінскага горада Ізюм. Жыць там станавілася не салодка. Нават не гналіся за сацыяльнымі стандартамі - проста зразумелі, што будзе больш спакойна і бяспечна. Так што, было нескладана прывыкаць да новага месца жыхарства. Сям'я ўладкавалася ў доме. Завялі гаспадарку. Муж знайшоў працу ў будбрыгадзе. Наталля працуе аператарам на свінагадоўчым комплексе.
Наогул, 160 тысяч бежанцаў з Украіны прынялі ў нас. У складаны час не адмовілі, паступілі па-суседску. Адкрыта і па-суседску гатовыя выстройваць і дыялог на вышэйшым узроўні. Гэта першая асабістая сустрэча Аляксандра Лукашэнкі і Пятра Парашэнкі пасля праславутага "нармандскага фармату". Мінск і Кіеў не спынялі кантакты - лідары мелі зносіны, але адна рэч - тэлефонныя перамовы, і зусім іншая - дыялог сам-насам.
Асаблівасць цяперашніх перамоў Аляксандра Лукашэнкі і Пятра Парашэнкі ў тым, што яны праходзяць у адзін дзень на тэрыторыях дзвюх дзяржаў - і ва Украіне, і ў Беларусі. Краіны згуртавала чарнобыльская бяда, але яшчэ з савецкіх часоў у нас агульная эканамічная гісторыя. Так што, на гомельскай зямлі ўжо больш гаварылі нават не аб тым, што было, а аб тым, што трэба для прасоўвання ўзаемавыгаднага супрацоўніцтва.
Прэзідэнты дамовіліся больш актыўна працаваць над стварэннем сумесных вытворчасцяў. Абмеркавалі магчымасці экспарту ўкраінскай электраэнергіі. Знялі вострыя супярэчнасці ў цэментавай галіне. Яшчэ адзін прыярытэт - прамысловая кааперацыя, навука і паслугі.
26 красавіка хоць і журботная дата ў гісторыі двух народаў, але перагаворны марафон на вышэйшым узроўні ў гэты дзень пайшоў на карысць двухбаковаму супрацоўніцтву.
За сустрэчамі лідараў, а ўбачыцца Пётр Парашэнка і Аляксандр Лукашэнка дамовіліся летам у Кіеве, не толькі вялікая палітыка і эканоміка, але і зразумелае жаданне зрабіць жыццё людзей лепшым па абодва бакі мяжы. На гэта ўплываюць сумесныя дамоўленасці і праекты. Сімвалічна, што пытанні аднаўлення ўзроўню агульнай эканомікі абмяркоўвалі на Палессі. Гэтыя землі прайшлі складаны шлях адраджэння. Штогадовы чарнобыльскі шлях для Аляксандра Лукашэнкі - традыцыя. За ёй - неабыякавае стаўленне да гэтай шматпакутнай тэрыторыі.
