Трыццаць адзін год назад ва ўжытку беларусаў з'явілася новае слова - чарнобыльцы. Так сталі зваць жыхароў рэгіёнаў, якія пацярпелі ад аварыі на ЧАЭС. Сотні адселеных вёсак, мільярды долараў на рэабілітацыю - аб тым, якой была плата для Беларусі за фатальны выбух на рэактары, мы ўжо гаварылі сёння ў праграме. Але ёсць і зваротны бок медаля.
Бо сёння ў беларусаў і найбагацейшы, а галоўнае дзейсны вопыт у барацьбе з наступствамі радыяцыі. Знак чарнобыльскай бяды стаў знакам сапраўднай барацьбы - за сваю зямлю і права на ёй працаваць. Распрацоўкі навукоўцаў, практычны вопыт аграрыяў і палескае ўменне ісці наперад насуперак акалічнасцям - кардынальна змянілі жыццё калісьці забруджаных тэрыторый.
Як раз аб гэтым жыцці і распавядзе наш гомельскі ўласны карэспандэнт Вольга Халадовіч. Яна пабывала ў тых месцах, якія шматлікія ўжо лічылі страчанымі.
Гэтая інавацыя - супраць радыяцыі, гавораць навукоўцы. Брыкеты са спецыяльным дадаткам, які зніжае ўзровень цэзію ў арганізме жывёлы, у рацыёне кожнай мясцовай рагулі. Вынік - заўсёды чыстая прадукцыя і трывалы імунітэт.
Аляксандр Царонак, загадчык лабараторыі праблем жывёлагадоўлі на забруджанай тэрыторыі РНІУП "Інстытут радыялогіі" НАН Беларусі: "Там кальцый знаходзіцца ў біялагічна даступнай форме. Ен лёгка засвойваецца ў арганізме жывёлы, і гэта ў сваю чаргу дае гарантыю атрымання малака, якое адпавядае дзеючым нарматыўным патрабаванням. Прадукцыя адпавядае самым жорсткім радыялагічным стандартам".
Пасля трагедыі ў Чарнобылі з сельгасабароту выключылі 265 тысяч гектараў зямлі. Больш за 30 тысяч сёння ўжо вярнулі ў працу. Вялікая іх частка - у Гомельскай вобласці. Гэтыя тэрыторыі выкарыстоўваюць максімальна эфектыўна. У гаспадарках у дапамогу аграрыям - спецыяльныя карты земляробства. Уся атрыманая прадукцыя праходзіць трайны кантроль. Малако тут атрымліваюць не проста чыстае, а экстра-класа.
Аляксандр Зайцаў, дырэктар РНІУП " Інстытут радыялогіі" НАН Беларусі: "Атрыманне цэзію з глебы скарацілася да 20 разоў. Палова гэтага паніжэння прыпадае на правядзенне ахоўных мерапрыемстваў у АПК, другая палова - на прыродныя фактары. Усё гэта накіравана на павышэнне якасці жыцця насельніцтва, якое пражывае на пацярпелай тэрыторыі".
Менавіта на гэтай тэрыторыі - і самы вялікі ў краіне палігон для даследаванняў - Палескі радыяцыйна-экалагічны запаведнік. 700 супрацоўнікаў, навукова-эксперыментальная база, лабараторыі і свая пажарная станцыя. Уся тэрыторыя дзеліцца на 2 зоны: абсалютна запаведную з павышаным узроўнем забруджвання і эксперыментальна-гаспадарчую. І не выключана, што гэтая навуковая пляцоўка набудзе статус міжнароднай. Вопыт па пераадоленні наступстваў аварыі, які ёсць у Беларусі, унікальны. Тут плануюць стварыць вялікі даследчы цэнтр, у якім змогуць працаваць спецыялісты з розных краін. Ужо ёсць інтарэс навукоўцаў з Расіі, Украіны і Японіі.
Нават калі ўрокі скончыліся - гэта не падстава ісці дахаты. Хтосьці рыхтуецца да алімпіяды, хтосьці да конкурсу рыторыкі. Сярод вучняў Брагінскай гімназіі - пераможцы раённых і абласных алімпіяд, лаўрэаты прэмій па падтрымцы таленавітай моладзі. Выпускнікі паспяхова пакараюць ВНУ, але пры гэтым гатовыя вярнуцца ў Брагін.
Мілана Козел, навучэнка гімназіі г.п. Брагін: "Я ведаю, наколькі цудоўная наша Беларусь, але ўсё-такі жадаецца ў Брагін вярнуцца, роднае месца, мне тут падабаецца. Каб існавала беларуская культура - патрэбныя носьбіты, людзі, і таму я буду клапаціцца аб іх здароўі, я хачу стаць медыкам".
Гэтая перасоўная амбулаторыя працуе ў раёне ўжо некалькі месяцаў. Графік прыёму - 30 чалавек за дзень. Усе выезды ўзгодненыя загадзя. Аб візіце медыкаў людзей папярэджваюць працаўнікі мясцовых ФАПаў і сельсавет.
Пакуль малыя з мясцовага садка праходзяць УГД, дарослым робяць кардыяграму і агульны аналіз крыві. Яшчэ адзін абавязковы пункт медабследавання - радыяцыйны кантроль.
Гэта - апарат СВЧ - спектрометр выпраменьвання чалавека. Усяго 3 хвіліны - і я даведаюся, колькі радыяцыі за год назапасілася ў маім арганізме. Мой вынік - 3,6 бекерэлей на кілаграм. Пры норме 400 бекерэлей на кілаграм для дарослага чалавека - мае паказчыкі намнога ніжэй.
Сёння на пацярпелых тэрыторыях працягваецца жыццё. Мадэрнізуюцца прадпрыемствы, развіваецца бізнес, будуюцца школы і садкі. Развіваецца сельская гаспадарка. На тэрыторыі запаведніка вырошчваюць садавіну і збіраюць мёд. Разводзяць коней. Пачыналі з некалькіх цяжкавозаў, сёння ў табуне ўжо больш за 300 племянных. А каб зрабіць унікальныя кадры рэдкіх відаў, насельнікаў Беларусі, журналісты і навукоўцы прыязджаюць менавіта сюды, на поўдзень Беларусі, у Палескі запаведнік.
