НПЗ нясуць страты. "Нафтану" і Мазырскаму НПЗ пагражае спыненне

Як у спорце важная сумленная гульня  - па правілах, у роўных умовах і ў адпаведнасці з прынцыпамі справядлівасці, так і ў любой сферы нашага жыцця - fair play - зарука паспяховага супрацоўніцтва, пабудаванага на асновах узаемапавагі і даверу. Тым больш калі на коне не проста вынік, а рэпутацыя і патрэбнасці мільёнаў людзей.

Менавіта так спецыялісты рынку ацэньваюць сёння сітуацыю з пастаўкай няякаснай расійскай сыравіны па нафтаправодзе "Дружба". Першымі факт выявілі беларускія нафтаперапрацоўшчыкі. Затым занепакоенасць выказалі еўрапейскія спажыўцы. Сёння пагаршэнне якасці нафты, якая паступае ў краіну,  зафіксаваў польскі бок. Пра гэта паведамілі прэс-службы кампаній ORLEN  і PERN. Апошняя - гэта аператар польскага ўчастку "Дружбы". Асноўная прэтэнзія з боку ўсіх расійскіх партнёраў - высокая канцэнтрацыя арганічных хларыдаў у сыравіне, якая пастаўляецца. А гэта значыць непазбежнае пашкоджанне трубаправода і заводскага абсталявання.

Беларускія нафтаперапрацоўчыя прадпрыемствы, якія першымі стаяць на шляху руху расійскай нафты, ужо нясуць каласальныя страты. Мазырскі НПЗ знізіў сутачную перапрацоўку з 27 да 18 тысяч тон, удвая скараціў вытворчасць "Нафтан". Дзеля захавання стабільнасці на ўнутраным рынку Беларусь вымушана прыпыніць экспарт светлых нафтапрадуктаў. А гэта  недаатрыманы прыбытак ад скарачэння паставак па ўжо аплачаных еўрапейскімі партнёрамі кантрактах і страта самой рэпутацыі. Паводле папярэдніх ацэнак, фактычны ўрон для Беларусі можа перавысіць некалькі сотняў мільёнаў долараў. Зараз Белнафтахім сумесна з НПЗ і кампаніяй "Гомельтранснафта Дружба" праводзіць перамовы з кіраўніцтвам Транснафты аб мерах па нармалізацыі сітуацыі, а таксама адказнасці і наступнай кампенсацыі панесеных беларускім бокам страт.

Варта адзначыць, расійскія партнёры ўжо прызналі віну за пастаўку няякаснай сыравіны і парушэнне кантрактных абавязацельстваў, але механізм ліквідацыі аварыі і пакрыцця страт  пакуль не знойдзены. Усе падрабязнасці  ў расследаванні "Панарамы".

Расказвае Сяргей Гусачэнка.

Для пачатку  адновім храналогію падзей. Атрутную хвалю сыравіны ў нафтаправодзе "Дружба" выявілі ў чацвер 18 красавіка пры стандартным кантролі якасці. Пробы паказалі кратныя перавышэнні арганічных злучэнняў хлору ў лёгкіх фракцыях нафты. Кратныя, г.з. тыя, якія ў дзясяткі разоў перавышаюць ДАСТы. А значыць, па нафтаправодзе паступала не абумоўленая кантрактам сырая нафта, а небяспечны для чалавека, экалогіі і нават сучаснага тэхнічнага абсталявання сурагат. Простай мовай: усё роўна, калі б у сучасную пральную машыну неасцярожная хатняя гаспадыня заліла знаёмую ўсім хлорку. Мы паспрабавалі разабрацца, што хларыд значыць на мове навукі. 

Звычайна яны з'яўляюцца ў выніку ачышчальных аперацый на вытворчых участках, у трубаправодах або рэзервуарах. Гэтыя злучэнні ўзмацняюць кіслотную функцыю каталізатара. У працэсе перапрацоўкі нафты гэта прыводзіць да ўтварэння лёгкіх газаў, а выхад вадкіх прадуктаў зніжаецца. Хларыды прыводзяць да ўтварэння карозіі. Аб атрутнасці сумесі гаворыць і такі факт - за тыдзень ён здольны з'есці мінімум 4 міліметры стальной трубы. А значыць, справакаваць яе прарыў на любым слабым участку. Калі б такое здарылася, тэхнагеннай аварыі з паражэннем усяго жывога  - ад вадаёмаў, ворных зямель, населеных пунктаў і нават грунтавых вод -  было б не пазбегнуць. 

Зрэшты, каб зразумець, што такое той самы хларыд, не трэба быць хімікам. Гэта зразумела нават 11-класніку. 

Ад тэорыі пяройдзем да практыкі. 

Для Наваполацка сыравінныя пытанні і зніжэнне аб'ёмаў перапрацоўкі - амаль катастрофа. Эканамічная. І гэтае не перабольшанне. Мяркуйце самі: прамысловы цэнтр Віцебскага краю і цэнтр нафтахімічнай галіны ўсёй краіны. Выпускае звыш 70 найменняў нафтахімічнай прадукцыі. Больш за  70 % экспартуе, галоўным чынам у краіны Еўрасаюза. Гэта эканоміка рэгіёна, папаўненне дзяржказны Беларусі ў цэлым,  гэта даход кожнага працоўнага. Бо "Нафтан" для Наваполацка - месца працы цэлых сем'яў. Сёння ў горадзе, якому крыху за 60, жыве амаль 110 тысяч чалавек. Сярэдні ўзрост менш за 40 гадоў. Для многіх з іх менавіта "Нафтан" - крыніца заробку. Таму сёння за сітуацыяй з трывогай сочаць мясцовыя ўлады.

У гэты ж дзень аператыўна менавіта адсюль быў адпраўлены зварот да расійскай Транснафты неадкладна даць усю інфармацыю аб прычынах такога рэзкага пагаршэння якасці сыравіны. Акрамя таго, Мазыр запатрабаваў прыняць тэрміновыя меры для аднаўлення гарантаванай кантрактам якасці нафты. 

Заборы сыравіны на нафтавых прадпрыемствах планавыя. Таму некандыцыю выявілі хутка. Беларусь заўсёды трымае якасць пад кантролем. Па-першае, для свайго спажыўца. А па-другое, для замежнага. Бо пакупнікі нафтапрадуктаў па ўсім свеце. Рэпутацыя перад імі, якая заваёўвалася гадамі, самае галоўнае. Лішнія кампаненты ў чорным золаце - рэч прыродная, але яны вельмі псуюць якасць канчатковага прадукту, не кажучы ўжо пра абсталяванне, якое проста з'ядаецца. Каб выратаваць ад карозіі, беларусы павялічваюць дазіроўку прысадак. Тым самым мы страчваем і грошы, бо ўкладвацца ў тую ж экспертызу і абарону даводзіцца больш. 

На заводзе адзначылі, што наяўнасць злучэнняў хлору крытычна павышае карозію ўсёй сістэмы, забівае солямі тэхналагічнае абсталяванне і здольна цалкам дезактываваць каталізатарныя сістэмы. А яны ў маштабах вытворчасці каштуюць дзясяткі мільёнаў долараў. 

Андрэй Рыбакоў, старшыня канцэрна "Белнафтахім":

"Небяспека заключаецца ў высокай каразійнай агрэсіўнасці, таксама магчыма забіванне асобнага цеплаабменнага абсталявання і атручванне каталізатарных дарагіх сістэм. Зыходзячы з унікальнасці дадзенага абсталявання, яго рамонт па часе будзе займаць ад паўгода і больш. І калі гаварыць пра грашовае выражэнне, то гэта мінімальна дзясяткі мільёнаў долараў і можа вылічацца многімі сотнямі".

У гэты ж дзень 18 красавіка спецыялісты "Гомельтранснафты Дружба" ў прысутнасці прадстаўніка Транснафты зрабілі дадатковы адбор сутачных проб адразу на некалькіх участках у кірунку Мазыра. Па выніках экспертызы ўсе ўзоры нафты не адпавядалі патрабаванням ДАСТаў. Прасцей, былі атручаны злучэннямі хлору, максімальна - прыкладна ў 100 разоў. 

Чацвер і пятніца - самыя напружаныя дні для другога беларускага нафтаперапрацоўшчыка - Наваполацка. Завод размешчаны далей па сістэме нафтаправода і дзякуючы аператыўнасці мазырскіх калег у яго быў час падрыхтавацца да сустрэчы з атрутнай сыравінай. Зрэшты, дырэктар "Нафтана" адкрыта прызнаўся: для нас гэта ў любым выпадку  катастрофа. 

Аляксандр Дзямідаў, гендырэктар ААТ "Нафтан":

"Для завода гэта будзе катастрофа. Мы можам займець праблемы для нашага прадпрыемства ў не адзін дзясятак мільёнаў долараў з магчымым спыненнем у прынцыпе прадпрыемства ў цэлым".

Спыненне такіх прамысловых гігантаў як НПЗ і Мазыр ды яшчэ на фінішы мадэрнізацыі – вялізны ўрон у маштабах краіны. Мала таго што пад пагрозай найноўшае абсталяванне, дык яшчэ сама галіна - адзін з найбуйнейшых работадаўцаў і экспарцёраў у Беларусі. 

Сёння Беларусь, ставячы заслон няякаснай сыравіне, рэзка зніжае перапрацоўку. Як вынік,  скарачаецца і экспарт, усё для таго, каб якасныя рэзервы накіраваць на ўнутраны рынак. Тут абавязацельствы выконваюцца на 100 працэнтаў, таму дэфіцыту таго ж бензіну ў краіне не будзе. З контрагентамі звонку вядуцца перамовы. 

Выкананне кантрактаў прыпынена ў сувязі з форс-мажорам

Пасля таго, як сітуацыя выраўнуецца, экспарт будзе адноўлены. 

Сяргей Грыб, намеснік гендырэктара "Беларускай нафтавай кампаніі":

"Прыпынак адбыўся менавіта па светлых нафтапрадуктах - гэта дызель-бензін. Гэта, адпаведна, рынкі Украіны, Балтыі і Польшчы. Цёмныя нафтапрадукты ў кірунку партоў на гэты  момант адгрузкі ажыццяўляюцца, бо  гэтыя прадукты не спажываюцца на ўнутраным рынку РБ".

Экспартныя перабоі нам зусім не на руку, асабліва зараз, калі нафта на сусветных рынках  расце ў цане. 

Тут бы зарабляць. Таму страты вылічаюцца не толькі сапсаваным абсталяваннем,  але і недаатрыманым прыбыткам ад продажаў. Давайце падрабязней аб значэнні нафтахімічнай галіны для эканомікі краіны.

Вернемся да сітуацыі ў нафтаперапрацоўцы. Нафтаперапрацоўчы гігант "Нафтан" апынуўся ў схаднейшым становішчы, чым Мазырскі НПЗ. Пра тое,  што па трубах ідзе няякасная сыравіна, тут даведаліся раней, чым чорная "смерць" дасягнула прамзоны прадпрыемства - паспелі прыняць аператыўныя рашэнні. Плюс, наваполацкае прадпрыемства забяспечваецца з дзвюх  ліній  нафтаправода "Дружба": паўночнай і паўднёвай. "Заражаная" нафта транспартавалася па апошняй. Заставалася рэзервовая - паўночная. Паводле  падлікаў спецыялістаў, на "Нафтан" няякасная сыравіна павінна была паступіць да пяці раніцы панядзелка. Дзейнічалі на апярэджанне.

Зараз "Нафтан" працуе на ўласных запасах нафты, якія адпавядаюць ДАСТу. 

Але аб'ёмы перапрацоўкі паніжаныя амаль удвая. І хоць няякасная вуглевадародная сыравіна на прадпрыемства не трапіла, кантроль якасці нафты на ўсіх этапах вытворчасці ўзмоцнены. Сёння генеральны дырэктар прадпрыемства ў складзе дэлегацыі канцэрна "Белнафтахім" знаходзіцца ў Маскве, дзе праходзілі перамовы аб якасці і маршрутах пастаўкі сыравіны для беларускіх НПЗ. Дасягнута дамоўленасць аб транспарціроўцы  нафты на " Нафтан" па незаражанай  паўночнай лініі  нафтаправода "Дружба". 

Рыгор Пласцінін, галоўны інжынер ААТ "Нафтан":

"Няякаснай нафты ў нас  няма. Мы маем некаторыя запасы сваёй нафты, таксама гэтыя запасы ёсць у "Дружбе". Сёння нашы запасы пацверджаныя складаюць парадку 70 тысяч тон. Гэтага хопіць яшчэ на 5- 6 дзён працы. Таксама ўжо ёсць маршрутныя даручэнні, па якіх па паўночнай нітцы нам магчыма ўжо заўтра павінна паступіць нафта, якой хопіць закрыць  канец красавіка - пачатак мая, але без павелічэння аб'ёмаў". 

Калі не лічыць падзення аб'ёмаў перапрацоўкі больш чым на 45 %, завод працуе ў штатным рэжыме. Якасць канчатковага прадукту высокая. Гэта пацвярджаюць і лабараторныя даследаванні спажыўца. 

Беларусь па праве ганарыцца сваім нафтавіком. 

Укладваючы вялізныя грошы ў мадэрнізацыю, мы атрымліваем высакакласны прадукт. За апошнія гады фінансавыя ўліванні, як і ўвесь працэс абнаўлення, актывізаваўся. Для прыкладу. У мадэрнізацыю толькі Мазырскага НПЗ за два гады  накіравалі больш за мільярд  долараў. Столькі ж уклалі за папярэднія 10. Але якасць нафты, гэта не толькі экспарт, гэта і наша транзітная прывабнасць. Патокі  грузавікоў з Захаду на Усход і з Поўначы на Поўдзень па кароткіх маршрутах, камфортных трасах і з магчымасцю заправіцца якасным палівам. Зрэшты, аб гэтым лепш скажуць тыя, хто суткі праводзіць за абаранкам. 

Беларуская салярка ў нас. Ніякіх прэтэнзій - нармальная салярка. Наколькі я ведаю,   новыя заводы нафтаперапрацоўчыя, новае абсталяванне. Новае абсталяванне - значыць добрая салярка!   

Каб не агаліць унутраны рынак і не справакаваць дэфіцыту якасных нафтапрадуктаў,   з 18 гадзін пятніцы, гэта значыць,  з 19 красавіка,  былі прыпыненыя экспартныя адгрузкі з беларускіх заводаў. 

Белнафтахім стварыў аператыўны штаб па кантролі за ходам спецаперацыі па выратаванні беларускай нафтаперапрацоўкі 

Як адказны ўдзельнік рынку Белнафтахім стварыў аператыўны штаб па кантролі за ходам фактычна спецаперацыі па выратаванні беларускай нафтаперапрацоўкі, інтарэсаў айчынных і замежных спажыўцоў і партнёраў. Для паніжэння страт была значна павялічана падача функцыянальных прысадак  для абароны абсталявання ад карозіі. Па сутнасці,  два беларускія НПЗ ператварыліся ў гіганцкія фільтры ў нафтаноснай  сістэме.

Віталь Паўлаў, гендырэктар ААТ "Мазырскі НПЗ":

"На заводзе арганізаваны ўзмоцнены кантроль за станам тэхналагічнага абсталявання, за вядзеннем тэхналагічнага рэжыму з мэтай прыняцця аператыўных мер. Павялічана падача рэагентаў, якія спрыяюць паніжэнню каразійнага  зносу".

Дадатковай мерай абароны стала паніжэнне загрузкі магутнасцяў нафтаперапрацоўчых заводаў. Па стане на суботу 21 красавіка "Нафтан" знізіў перапрацоўку нафты ў 2 разы! З 23-га -  меней чым 13 тысяч тон за суткі, Мазыр - з 27 да 18, гэта значыць на траціну. 

У гэты ж дзень пад ціскам новых вынікаў проб нафты на ўчастку Унеча - Полацк кіраўніцтва "Транснафты",  нарэшце,  прызнала рэзкае пагаршэнне якасці сыравіны, якая пастаўляецца ў Беларусь. Аднак аб пэўных прычынах з'яўлення хлорнага  сурагату партнёры гаварыць адмовіліся. Па неправеранай інфармацыі ад удзельнікаў рынку, з расійскага боку злучэнні хлору маглі трапіць у трубу з-за элементарнага галавацяпства і грубага парушэння тэхналогіі запампоўкі сырой нафты ў сістэму. Крыніца забруджвання выяўлена на ўчастку Самара - Унеча. Калі кампетэнтнае расследаванне дакажа правасць гэтых падазрэнняў,   рэпутацыі нафтавай галіны Расіі на еўрапейскіх і сусветных рынках будзе нанесены крытычны ўрон.

Еўрапейскія партнёры ўжо адчулі на сабе пастаўкі няякаснай нафты 

Дарэчы, паводле  інфармацыі незалежных экспертаў,  еўрапейскія партнёры ўжо адчулі на сабе пастаўкі няякаснай нафты. У панядзелак сыравіна з павышаным утрыманнем хларыдаў дасягнула заводаў у Германіі. Гэта паўночная лінія  нафтаправода "Дружба". 

Сёння,  паводле  разлікаў нафтатрэдараў,  атручаная сыравіна дасягнула НПЗ у Венгрыі, з-за велікодных святаў і неабходнасці праводзіць дадатковую экспертызу рэакцыя партнёраў чакаецца ў найбліжэйшыя гадзіны. Дадатковую праверку таксама праводзяць яшчэ дзве краіны, звязаныя "Дружбай" - Славакія і Украіна. 

Падтрыманне якасці для ўнутранага рынку абыходзіцца беларускім заводам дорага 

Падтрыманне якасці для ўнутранага рынку абыходзіцца беларускім заводам дорага, але нафтахімікі  даражаць  рэпутацыяй і гарантуюць якасць кожнай тоны. Лабараторыі двух заводаў перайшлі на кругласутачны рэжым працы.

Перамовы з кіраўніцтвам "Транснафты"  працягваюцца з пятніцы

Галоўныя пытанні - меры адказнасці да расійскіх партнёраў за зрыў абавязацельстваў і наступнае кампенсаванне ўсяго аб'ёму панесеных беларускім бокам страт. Выставіць абгрунтаваныя прэтэнзіі гатовыя як транспарцёр  "Гомельтранснафта Дружба" так і перапрацоўшчыкі  - Белнафтахім і два НПЗ у Мазыры і Наваполацку. Размова  ідзе не толькі аб прамых стратах, але і аб спагнанні няўстойкі (штрафаў і пеняў), плюс працэнтаў у сувязі з неналежным выкананнем расійскім бокам узятых на сябе абавязацельстваў.

Дадаткова трэба будзе  вырашыць пытанні вяртання ў Расію няякаснай сыравіны. Ужо сёння назапашана больш за 700 тысяч  тон нафты, якая не адпавядае паказчыкам якасці.

Разам сукупная шкода пакуль не названая, але,  паводле  ацэнак спецыялістаў,  ужо на бягучы момант рахунак ідзе на сотні мільёнаў долараў.