Пра некаторыя "непаразуменні" ў нашых саюзніцкіх адносінах, напэўна, маглі б распавесці і аграрыі. Перыядычна чуем, як пры пастаўках узнікаюць праблемы. Але жадаецца спадзявацца, што і суседзі таксама ўспрымаюць такія выпадкі менавіта як "непаразуменне". За 25 гадоў невялікая Беларусь змагла стаць прыкметным гульцом на глабальным харчовым рынку. Гэта, вядома, не ўсім падабаецца.
Пры гэтым, зразумела, яшчэ хапае праблем у нашым аграпрамысловым комплексе. Не ўсе гаспадаркі працуюць эфектыўна. І гэта стане тэмай асобнай гутаркі на вышэйшым узроўні. Але проста давайце параўнаем. Яшчэ не так даўно - гадоў 15 назад - стаяла пытанне, як пракарміць людзей саматугам і прадуктамі, а сёння кожны год наша сельская гаспадарка зарабляе парадку пяці мільярдаў долараў на экспарце харчавання. Гэта значыць, так - праблемамі трэба займацца. Але пры гэтым не даваць сябе ў крыўду, ацэньваючы, які шлях давялося прайсці да высокіх месцаў у міжнародных харчовых рэйтынгах.
І ўсё ж як зрабіць галіну яшчэ больш эфектыўнай? Наш карэспандэнт Наталля Брэус правяла рабочы дзень у палях з міністрам Леанідам Зайцам, праехаўшы пры гэтым 800 кіламетраў.
Рабочы графік міністра вельмі шчыльны. Як прызнаўся Леанід Заяц, яго дзень (як і ва ўсіх аграрыяў у гарачы сезон) пачынаецца ў 6 раніцы. Трэба шмат паспець. Мы паспрабуем паспець за міністрам. Праедземся па ключавых кропках АПК, каб убачыць, што зроблена і якія праблемы яшчэ застаюцца ў сельскай гаспадарцы.
Першы прыпынак - у Баранавіцкім раёне. Палі птушкафабрыкі "Дружба". У іх самы вялікі зямельны надзел у Брэсцкай вобласці. Калісьці нуль, а сёння - чвэрць іх вытворчасці прыпадае на збожжавыя. У гэтыя восеньскія дні працуюць над зачынам для каравая наступнага года - саджаюць азімыя.
Дыктатура тэхналогій - не проста лозунг. Яшчэ на пачатку станаўлення суверэннай Беларусі стала зразумела, за кошт гэтага можна выцягнуць увесь аграпрам. У пачатку 90-ых у сельскай гаспадарцы працавала звыш мільёна чалавек. Сёння - крыху больш за 300 тысяч. Пры гэтым прадукцыі вырабляюць у паўтара раза больш. А выдаткі на паліва скараціліся амаль удвая. Усё гэта ўплывае на канкурэнтаздольнасць тавараў на рынку. Бо ў пачатку 90-ых сельскую гаспадарку называлі "чорнай дзіркай". У выніку - пустыя прылаўкі і прадукты па картках. Было такое.
Міхаіл Кавалёў, дэкан эканамічнага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта: "Яшчэ менш за 10 гадоў назад у нас было адмоўнае гандлёвае сальда па прадуктах харчавання. Мы больш куплялі, чым прадавалі. Прадавалі мы наогул нейкіх паўмільярда долараў прадуктаў харчавання. Літаральна менш чым за 10 гадоў мы давялі гэтую лічбу да 6 мільярдаў. Калі б не дэвальвацыя расійскага рубля, мы, можа, яе ўжо і перавысілі, але дэвальвацыя трошкі перашкодзіла. Таму, я лічу, што мадэрнізацыя сельскай гаспадаркі, безумоўна, паказала, што беларуская мадэль развіцця сельскай гаспадаркі была паспяховай".
Сёння абмяркоўваем не наяўнасць тавараў, а асартымент! 85% прадукцыі на рынках і ў магазінах зроблена, а калі дакладней - вырашчана і выраблена - у нас. Плюс штодня за мяжу аграрыі прадаюць на 14 мільёнаў долараў.
Усе дзяржпраграмы па падтрымцы вёскі былі нездарма - дазволілі АПК устаць на ногі. Сёння гэтая галіна дае 16% ВУП. І крыху больш займае ў агульным экспарце краіны. Гэты год, вядома, не так радуе аграрыяў, як два папярэднія. Нацыянальны каравай будзе менш за рэкордныя 9 мільёнаў тон. Але дабяруць кукурузай.
Добры ўраджай кукурузы для фабрыкі "Дружба" - значыць паўнавартаснае меню для птушак. Раней прыходзілася купляць за мяжой. Дарэчы, збалансаваны рацыён нясушак за апошнія 10 гадоў без усялякай хіміі дазволіў ім дадаць кілаграм у вазе - сярэдняя тушка важыць два з паловай. Але па якасці - гэта вам не ножкі Буша!
Наогул, у нарыхтоўцы кармоў стаўку робяць на тэхналагічны падыход. Заўважалі вось такія "ватныя шарыкі" на палях? Гэтыя белыя рулоны - кансервы для рагуль. Такія цюкі атрымліваюцца з дапамогай рулонных прэсаў. Іх прадае, напрыклад, вось гэтая кампанія ў Гродзенскай вобласці.
Пры нашым клімаце такая тэхналогія - выратаванне. Патрабаванне Прэзідэнта - мець свае машыны, каб закрыць у плёнку кармы. Каб не горш за нямецкія, дацкія або французскія былі. Аб гэтым даручэнні Аляксандр Лукашэнка яшчэ раз нагадаў кіраўніцтву аграрнага блока ўрада. Такую машыну абяцаюць паказаць Кіраўніку дзяржавы ў наступным годзе.
А ў сёлетнім лістападзе маецца ў цэлым вялікая гутарка аб эфектыўнасці сельскай гаспадаркі. Але пакуль папярэдні аналіз і вынікі аграрнага сезона, які завяршаецца.
Хапае ў аграпрамысловым комплексе праблем. Амаль чвэрць гаспадарак працуе неэфектыўна. Не хапае грошай, цягне крэдытная ноша, з тэхналогіямі сябраваць не атрымліваецца. Улада гэта бачыць. Таму Прэзідэнтам былі падпісаныя ўказы, якія прадугледжваюць аздараўленне такіх сельгаспрадпрыемстваў.
Галоўныя грошы аграпрам зарабляе на мясе і малацэ. Таму і да якасці белага золата - павышаная ўвага ад фермы і завода да прылаўка. На вытворчасць буйнога малочнага перапрацоўшчыка ў Брэсце проста так не трапіш. Правілы для ўсіх адны - што для міністра, што для журналіста.
Спецыяльныя бахілы, халат, хаваем валасы. Праходзім санітарную апрацоўку, каб трапіць на завод, дзе займаюцца малочнай вытворчасцю.
Сёння кантакт малака з чалавекам на вытворчасці зведзены да нуля, усе працэсы аўтаматызаваныя. Нават доўгія тэрміны захоўвання прадукту не за кошт кансервантаў, а за кошт якасці сыравіны і асептыкі.
Гэты цэх называюць "сэрцам" завода. Тут малако сепарыруецца, сквашваецца. Але, праўда, гэтага не ўбачыш - усё схавана, усё ўнутры. Летась у Брэсце запусцілі цэх, а, па сутнасці, адбудавалі новы завод па выпуску тварагу і мяккіх сыроў. З яго запускам магутнасці брэсцкай пляцоўкі адразу выраслі ўдвая. Амаль палова прадукцыі ідзе на экспарт.
Што за малако паступіла з фермы, ці ёсць з ім праблемы, адразу бачаць у дыспетчарскай. Трэба сказаць, што толькі на карысць якасці малака пайшла мадэрнізацыя малочна-таварных комплексаў. Было ўведзена ў строй больш за тысячу такіх.
Беларусь стала трэцім у свеце экспарцёрам сметанковага масла пасля Новай Зеландыі і Еўрасаюза. Абагнаўшы ў гэтым Аўстралію і ЗША. На нашу невялікую краіну прыпадае прыкладна 5% сусветнага гандлю малочнымі прадуктамі. Беларусь у пяцёрцы сусветных прадаўцоў сухой сыроваткі, сыру, тварагу, сухога абястлушчанага малака. У цэлым зарабіць на экспарце харчавання сёлета плануюць не менш за 5 мільярдаў долараў. Гэта менш чым летась - адбілася падзенне цэн на расійскім рынку. Ды і за апошнія 7 гадоў Расія добра нарасціла ўласныя магутнасці, таму зразумела, што нашым вытворцам усё складаней. Хоць з беларускай якасцю не страшна канкурыраваць, пакупнік на прасторах суседняй краіны галасуе рублём.
"Не зацыклівацца" на расійскім рынку" - не ўсё, але гэты заклік перапрацоўшчыкі пачулі, сталі шукаць партнёраў у Азіі. Разумна, улічваючы сапраўдную мясамалочную рэвалюцыю ў гэтай частцы свету.
У бок Кітая глядзяць сёння і перапрацоўшчыкі льну. На Пружанскім заводзе першымі ў краіне правялі мадэрнізацыю, каб атрымліваць больш ільновалакна, лепшай якасці. Па сутнасці, пабудавалі новае прадпрыемства. У выніку аб'ёмы вытворчасці выраслі за пяць гадоў у 2,5 раза. Лён - культура патрабавальная, шмат у чым ураджай і якасць залежаць ад надвор'я. Але прадпрыемства можа скласці канкурэнцыю французскім перапрацоўшчыкам, якія з'яўляюцца лідарамі па вырошчванні льну ў свеце. Галоўнае, каб атрымаць прыбытак, выконваць тэхналогію.
Сельская гаспадарка - гэта своеасаблівы вытворчы цэх пад адкрытым небам. Яго поспех залежыць ад тэхналогій - без сучасных сёння далёка не з'едзеш! Але галоўнае, каб атрымаць аддачу ад зямлі, трэба па-сапраўднаму працаваць!
