Сістэма ідэнтыфікацыі і сачэння за жывёламі і прадукцыяй жывёльнага паходжання распрацаваная Акадэміяй навук, афіцыйна і на поўную магутнасць зарабіла ў студзені 2016-га, а з 1 ліпеня ўжо гэтага года інтэграваная з расійскай інфармацыйнай сістэмай "Меркурый".
Беларусь адной з першых краін свету на заканадаўчым узроўні ўстанавіла ўзаемасувязь харчовага ланцуга: ад жывёліны да прадукту жывёльнага паходжання. Прасцей гаворачы, чым больш празрыстае (у нашым выпадку) мяса, тым больш празрыстая эканоміка. Сюжэт на аснове інфармацыйных тэхналогій ад Анастасіі Бенедзісюк.
Без малога 9 мільёнаў тавараў за 7 гадоў папоўнілі прылаўкі мабільнага дадатка, распрацаванага беларускай Акадэміяй навук. Дадаўшы важны штрых у біяграфію кожнага з іх. Адзін клік - і апроч прачытанай інфармацыі на ўпакоўцы, атрымліваеш поўную расшыфроўку ў тэлефоне. Сёння ePASS.MOBILe знаходзіцца ў адкрытым доступе. Зрэшты, банк электронных пашпартоў тавараў будзе цікавы не толькі пакупнікам і кантралёрам, але і ахвочым імпартаваць беларускае: смакавы рэйтынг можна ацаніць яшчэ да закупаў, убачыўшы колькі разоў тую ж палку "Настальгіі" апускалі ў кошык. А можна зазірнуць і ўнутр сыравэнджанай.
Элементамі сачэння да сыравіны забяспечаная абсалютна ўся прадукцыя. Якасць кожнага звяна кантралюе ўжо інфармацыйная сістэма AITS. Буйнарагатая жывёла, коні, свінні, авечкі і козы... Улічылі ўсе традыцыі жывёлагадоўлі, нормы нацыянальнага заканадаўства, сусветныя стандарты. Каб сістэма запрацавала, спатрэбілася 7 гадоў. Ад фермы да стала па прынцыпе "крок наперад - крок назад".
Вось на гэтай бірцы ў цяля (абавязкова з пазнакай BY) намаляваны ідэнтыфікацыйны нумар пэўнага цяля. З 1 студзеня 2018 года ў Беларусі ў гаспадарках голых вушэй няма, як уласна і на асабістых падворках, дзе сельгасжывёла прыносіць сям'і прыбытак. Не зарэгістраваны ў рэестры - не прымуць на перапрацоўчым прадпрыемстве і не змогуць выкарыстаць ужо падчас прыгатавання прадуктаў жывёльнага паходжання - будзь-то тварог або каўбаса. Электронны пашпарт жывёліна атрымлівае ўжо ў першыя суткі пасля свайго нараджэння.
Нанесены лазерам, а таму не сціраецца. Так у жывёліны з'яўляецца электронны пашпарт. З унікальным серыйным нумарам цяля праходзіць усё жыццё. Упрыгожыўшы падапечнага жоўтымі завушніцамі, заатэхнік паспяшаецца вымераць яго. Усе дадзеныя ўжо хвілінай пазней будуць занесеныя ў нацыянальную сістэму. А далей - па падзеях.
Фіксуецца ўсё: месца нараджэння, перамяшчэнні (на выставу, продаж або забой), ветэрынарныя, прафілактычныя, лячэбныя мерапрыемствы. І галоўнае - ці былі ў гэты перыяд абмежаванні на мяса або малако. Чалавечы фактар сістэма выключае. Вытворцу даступныя 24 падзеі.
Структурна AITS складаецца з трох узаемазлучаных падсістэм. Першая кантралюе жывёлін, другая - прадукт жывёльнага паходжання, трэцяя гарантуе ветэрынарную бяспеку.
На тушу наносіцца маркіроўка і спецыяльныя штрых-кодавыя этыкеткі. Гэта дазваляе ўбачыць, калі і з якой фермы на мясакамбінат прывезлі карову, сорт і вага тушы, тэрміны прыдатнасці.
Брэсцкі мясакамбінат. За месяц прадпрыемства перапрацоўвае звыш 2500 тон мяса і выпускае больш як 4000 тон каўбасных вырабаў. 40% прадукцыі ідзе на экспарт. Расія, Казахстан, Кыргызстан, Азербайджан, Арменія, Іарданія, В'етнам.
На прадпрыемстве створаная свая ўліковая электронная сістэма, звязаная з агульнай базай дадзеных AITS.
Прылады, якія скануюць, стаяць і на адгрузцы гатовых мясных вырабаў. За працэсам абавязкова назірае ветэрынарны інспектар. Менавіта ён фарміруе электронны вет-сертыфікат, звярае дадзеныя. За лічаныя хвіліны інфармацыя аб тавары паступае на тэрыторыю ЕўрАзЭС.
Марына Гашчук, начальнік аддзела Брэсцкай гарадской ветэрынарнай станцыі: "На адваротным баку сертыфіката ў нас маецца значок QR-кода. Ён з'яўляецца ўнікальным ідэнтыфікатарам, які ў адзіным ліку прысвоены пэўнаму суправаджальнаму дакументу. Прасканаваўшы яго, мы можам усю інфармацыю аб канкрэтнай партыі грузу ўбачыць".
Аўтаматычна дадзеныя паступаюць і апрацоўваюцца і ў расійскую сістэму "Меркурый". Менавіта ў Расію сёння экспартуем амаль 80% сельгаспрадукцыі. Руйнаваць штучныя перашкоды - задача, з якой беларускі бок справіўся да 1 ліпеня. Зараз усе адгрузкі ў абавязковым парадку (нараўне з папяровай версіяй) суправаджаюцца электронным ветэрынарным сертыфікатам.
І гэта толькі першы пункт узгодненага плана работы паміж беларускім дэпартаментам ветэрынарнага і харчовага нагляду і Рассельгаснаглядам. Зараз справа за расійскім бокам.
На канец года запланаваны і заключны этап інтэграцыі AITS і "Меркурыя" - гашэнне ветэрынарнага сертыфіката, што прадугледжвае ў абгрунтаваных выпадках для аналізу рызык падаваць кожнаму з бакоў поўную інфармацыю аб тавары, аж да жывёлін.
Зрэшты, ад моназалежнасці аднаго рынку Беларусь паступова сыходзіць. У тую ж Расію па выніках 9 месяцаў экспарт знізіўся на 7 працэнтных пунктаў. Нашае сёння чакаюць на ўсіх кантынентах. У Кітай ужо ідуць малочныя цягнікі. Пастаўкі прадукцыі АПК у гэтую ўсходнеазіяцкую краіну павялічыліся ў 4 разы.
Кітай і Галандыя адкрыта заяўляюць аб гатоўнасці перавесці гандлёвыя адносіны з нашай краінай у электронную плоскасць. Справа часу. Паміж тым, самой сістэмай AITS зацікавіліся ва Узбекістане і Азербайджане. Закрыты і бяспечны харчовы ланцужок ацанілі і ў Еўрапейскім саюзе. А беларускія аграрыі ідуць далей - ужо ў наступным годзе ідэнтыфікацыя закране рыбу, птушку і трусаў.
